Czy Kolpak wybije się na niepodległość?

Trudno dziś znaleźć osobę zainteresowaną informatyką, która nie słyszałaby o działającej w naszym kraju sieci transmisji danych POLPAK. Wśród klientów banków upowszechnia się wiedza o innej sieci - Telbank. Natomiast mało kto wie o istnieniu potężnej, najbardziej ze wszystkich rozbudowanej pod względem liczby węzłów, sieci transmisji danych, funkcjonującej w Polskich Kolejach Państwowych nazwanej Kolpak.

Trudno dziś znaleźć osobę zainteresowaną informatyką, która nie słyszałaby o działającej w naszym kraju sieci transmisji danych POLPAK. Wśród klientów banków upowszechnia się wiedza o innej sieci - Telbank. Natomiast mało kto wie o istnieniu potężnej, najbardziej ze wszystkich rozbudowanej pod względem liczby węzłów, sieci transmisji danych, funkcjonującej w Polskich Kolejach Państwowych nazwanej Kolpak.

Potrzeba budowy odrębnej sieci do transmisji danych komputerowych wynikała przede wszystkim z odrębności (w stosunku do innych sieci) terytorialnego rozmieszczenia ważnych dla PKP punktów, jak i z tradycji dysponowania przez każdą kolej europejską własnej siecią łączności, a obecnie również własną siecią transmisji danych.

Bank Światowy pomaga, PKP buduje

Historia tworzenia Kolpaku rozpoczyna się od podpisania przez PKP umowy pożyczkowej z Bankiem Światowym - mówi dyr. nacz. Centrum Informatyki Kolejnictwa mgr inż. Aleksander Słupczyński. Było to w lipcu 1990 r.

Wśród wielu dziedzin działalności PKP, wspieranych przez Bank Światowy, znalazła się także telekomunikacja i informatyka. Wcześniej bank otrzymał oczywiście nasze generalne plany dotyczące rozwoju tych dziedzin. Po uzyskaniu akceptacji Banku na sam pomysł budowy sieci, wśród kilku możliwości wybrano lansowaną przez PKP koncepcję stopniowej budowy systemu kierowania przewozami i zarządzania przedsiębiorstwem, w którym to systemie transmisja danych powinna być wyodrębniona i stanowić podstawę dla wszystkich systemów informatycznych działających w PKP.

Za takim rozwiązaniem przemawiało kilka argumentów. Pierwszym z nich był fakt, że PKP ma własną sieć łączności. Drugim - posiadanie przez wszystkie koleje europejskie własnych, wydzielonych sieci teleinformatycznych. Sieci te wykorzystywane są do wymiany standardowych danych o przewozach w całej Europie. W polskich warunkach istotny też był argument, że fundusze na opracowanie systemu przewozów i zarządzania przedsiębiorstwem musiały posłużyć również do modernizacji i włączenia do sieci transmisji danych istniejącego już systemu rezerwacji miejsc oraz sprzedaży biletów.

Hermes nie wystarczał

Normy i standardy wymiany danych o przewozach ustalane są przez Międzynarodowy Związek Kolei (UIC). Do tej pory funkcjonowała pod egidą UIC, sieć Hermes, polegająca na stworzeniu w każdej krajowej centrali kolei międzynarodowego węzła sieci transmisji danych; węzły te tworzyły ponadnarodową sieć zarządzaną z jednego centrum. Rozwiązanie takie nie satysfakcjonowało jednak operatorów narodowych, obawiających się niedotrzymania tajemnicy danych handlowych i szczegółów kontraktów zawieranych między poszczególnymi kolejami. Obecnie przeważa tendencja do tworzenia rozgałęzionych i silnych sieci narodowych, bezpośrednio ze sobą współpracujących. Właśnie taka sieć budowana jest przez PKP, a kierowana przez Centrum Informatyki Kolejnictwa.

Kręgosłup kolejowej łączności

Topologię sieci Kolpak opracowano w Centrum Naukowo-Techniczne Kolejnictwa. Po ogłoszeniu przez PKP otwartego przetargu na budowę sieci transmisji danych - mówi mgr inż. Edward Mazur, Kierownik Zakładu w CIK, zgłosiło się kilkanaście firm z całego świata. Wygrała amerykańska firma Sprint Int.. Wybór ten zatwierdził Bank Światowy. Sprint jest także operatorem sieci w USA i jego doświadczenia są bardzo przydatne przy uruchamianiu oraz eksploatacji sieci PKP. Przed polską siecią Sprint wybudował kolejowe sieci transmisji danych w Holandii i Finlandii. W Polsce budował także sieć PKO-NET.

Kolpak, X.400 i dalekopisy

Sieć Kolpak budowana jest obecnie szybciej, niż to przewiduje harmonogram. Prawdopodobnie oddano w całości do użytku już w III kw. br., a może jeszcze wcześniej. Uruchomionych zostanie wówczas 297 węzłów sieci transmisji danych pakietowych. Pierwotny termin wyznaczał datę uruchomienia sieci na koniec 1994 r.

Jeszcze w tym roku ruszy poczta elektroniczna X.400, zakupiona wraz z Kolpakiem od tej samej firmy. Działa ona na komputerach Tandem, podobnie jak funkcjonujący już system rezerwacji i sprzedaży miejsc. W miarę uruchamiania przejmie ona funkcje przekaźnika korespondencji służbowej, zamiast używanego obecnie systemu telegraficznego. Poczta elektroniczna X.400 pozwoli na oszczędności etatowe oraz sprzętowe (znaczna część z funcjonujących 2 tys. wyeksploatowanych dalekopisów będzie wycofana).

Obecnie już większość sieci pracuje i jest wykorzystywana do przekazywania bieżących informacji PKP. Nie jest jednak obciążona więcej niż w ok. 5%. Dużą część potencjalnej przepustowości prawdopodobnie zajmie ruch służbowy (związany ze zdalną dystrybucją i aktualizacją oprogramowania w nowo instalowanych węzłach). Na początek Kolpak wykorzystano w systemie rezerwacji i sprzedaży miejsc w komunikacji krajowej a także międzynarodowej. W sieci pracować też będzie system gospodarki materiałowej, zlokalizowany w Sosnowcu i zbierający dane z całego kraju.

W przyszłym roku Kolpak będzie obciążany najważniejszą docelową aplikacją PKP, czyli systemem kierowania przewozami. Obsługa ruchu krajowego zajmie docelowo ok. 90% wykorzystania sieci. Obsługa ruchu międzynarodowego jest ściśle powiązana ze znaczeniem polskich dróg kolejowych dla obsługi tranzytu Wschód-Zachód. Dziś można szacować, że ruch międzynarodowy zajmie ok. 3-5% potencjału sieci Kolpak.

Dyr. A. Słupczyński i grono jego współpracowników oceniają, że obecnie konstruowana sieć transmisji danych zaspokoi potrzeby na ok. 15 lat. W miarę rozwoju sieć będzie, zgodnie z potrzebami, modernizowana i cyfryzowana. Kolpak z założenia jest bowiem siecią przystosowaną do rozbudowy i unowocześniania.

Topologia sieci Kolpak

Główne węzły sieci (jest ich 10) znajdują się we wszystkich ośmiu Dyrekcjach Okręgowych PKP i w Bydgoszczy. Z powodu dużego natężenia ruchu w Centralej Dyrekcji Okręgowej PKP w Warszawie zainstalowane są dwa główne węzły. Informacje przesyłane są między nimi z szybkością 64 kb/s. Kolpak pracuje praktycznie w systemie nie wymagającym obsługi, chociaż w każdej Dyrekcji Okręgowej zatrudnione są dwie osoby, nadzorujące pracę węzłów i działanie sieci na podległym im obszarze. W centrum zatrudnionych jest ośmiu operatorów, pracujących na zmiany przez całą dobę. Kilka następnych osób tworzy grupę rozwojową, odpowiedzialną za włączanie do Kolpaku kolejnych węzłów i abonentów. W przypadku awarii uszkodzony moduł sprzętowy jest automatycznie zastępowany innym, bez przerywania pracy sieci.

Rozgałęzienia sieci Kolpak docierają prawie wszędzie tam, gdzie są tory, bocznice i stacje kolejowe. Jest więc obecny we wszystkich portach morskich i lądowych oraz kolejowych przejściach granicznych. Taka struktura terytorialna sieci, po uzupełnieniach i na przejściach drogowych mogłaby, być z powodzeniem być wykorzystywana np. przez organizacje celne. Operatorzy Kolpaku chcą udostępnić sieć także innym użytkownikom pozaresortowym.

Samodzielność czy podległość?

Kolejowa sieć transmisji danych Kolpak ma być używana w systemie organizacji i kierowania przedsiębiorstwem. W PKP jednym z istotnych czynników jest koordynacja działań z innymi kolejami europejskimi. W przypadku współpracy sieci narodowych każda z nich powinna mieć swój narodowy identyfikator i miejsce w europejskim systemie wymiany

danych.

PKP chce, aby sieć Kolpak otrzymała status Uznanej Międzynarodowo Sieci Prywatnej (RPOA). Taka kwalifikacja ściśle wiąże się z identyfikatorem (wyróżnikiem) międzynarodowym, który mają prawie wszystkie europejskie sieci kolejowe. Przyznawane są one przez CCITT każdemu państwu - dla Polski jest ich 7 - o dalszym przydziale

decyduje minister łączności. Wyróżnik jest czterocyfrowy, dla Polski jest to numer kraju - 260 i numer konkretnego użytkownika sieci.

kNa tym etapie olpak natrafił na przeszkodę: brak zgody Ministerstwa Łączności na traktowanie sieci jako samodzielnej sieci narodowej z możliwością prowadzenia wymiany danych także poza granicami Polski. Wyróżniki sieci przydzielono sieciom: Polpak, NASK, PKO-NET, Telbank, CUPAK. Na razie ministerstwo wstrzymało przydzielanie pozostałych dwóch wyróżników, twierdząc, że liczba chętnych jest znacznie wyższa i trzeba dokładnie ustalić potrzeby.

Tak więc największa sieć polska i jedna z największych europejskich sieci kolejowych wciąż nie dysponuje na razie własnym wyróżnikiem narodowym. Zastępczo proponowano aby sieć traktować jako prywatną i podrzędną wewnątrz zakładową oraz aby kontakty z sieciami zagranicznymi przejęła jakaś inna, nadrzędna sieć, obsługiwana przez uprawnionego operatora. Nie było jednak całkiem jasne, czy do obsługi kontaktów zagranicznych ów uprawniony operator ma wykorzystać sieć własną czy Kolpak.

Obowiązujące umowy międzynarodowe między kolejami stanowią, że wymiana danych odbywa się na zasadzie wzajemności - mówi główny specjalista w CIK, mgr inż. Jerzy K. Danielewicz, szef Centrum Nadzoru Sieci. Jeżeli więc rezerwujemy bilet na pociąg z Berlina do Warszawy, odbywa się to na zasadzie wymiany i obie strony nie pobierają żadnych specjalnych opłat. Wprowadzenie operatora pośredniczącego w wymianie danych międzynarodowych powoduje natychmiastowy wzrost kosztów (za swoje usługi pobiera on opłaty od obu stron) oraz znaczne utrudnienia w wymianie informacji. Odbiłoby się to natychmiast na kieszeni podróżnych. Sprawa komplikuje się jeszcze bardziej w wypadku ruchu towarowego.

Kolpak walczy więc nadal o status Uznanej Międzynarodowo Sieci Prywatnej. Ostatnie rozmowy w Ministerstwie Łączności zdają się wskazywać, że KOLPAK ma szansę zdobyć jeden z dwóch pozostałych wyróżników międzynarodowych. Byłoby to rozwiązanie problemu zgodne ze zdrowym rozsądkiem, jako że PKP jest niewątpliwie jedną z największych firm państwowych i od sprawności jej działania zależy w pewnym stopniu budżet kraju.

Z ostatniej chwili

Według nieoficjalnych informacji Ministerstwo Łączności prawdopodobnie wkrótce przyzna PKP status operatora Uznanej Międzynarodowo Sieci Prywatnej.

W celu komercyjnej reprodukcji treści Computerworld należy zakupić licencję. Skontaktuj się z naszym partnerem, YGS Group, pod adresem [email protected]

TOP 200