Nowoczesne systemy logistyczne, zmierzające do efektywniejszej i tańszej produkcji oraz dystrybucji towarów, wymagają coraz doskonalszych rozwiązań informatycznych. Jednocześnie logistyka staje się dla informatyków dziedziną inspirującą, ukazującą nowe potrzeby.

Logistyka staje się obecnie tą dziedziną wiedzy, która zmierza do integracji systemów informatycznych ponad podziałami organizacyjnymi przedsiębiorstwa. Jej celem jest zapewnienie optymalnego kształtowania się łańcuchów zaopatrzeniowych od momentu pozyskania surowców poprzez ich przetworzenie, dystrybucję w różnych ogniwach handlu, aż do ostatecznego nabywcy. Tak rozumiane docelowe łańcuchy logistyczne wymagają czasu na ich przygotowanie i zbudowanie.

Obecnie w Polsce znajdujemy się na etapie szczególnego zainteresowania logistyką ze strony przedsiębiorstw, które w warunkach gospodarki rynkowej zmuszone zostały do bardziej rentownej działalności. Koncepcje logistyczne są dla nich nie tylko szansą, ale wręcz wymogiem czasów, gdyż procesy związane z wymianą towarową stają się coraz bardziej złożone, zwiększa się ich skala, a konieczność dostosowania się do potrzeb i wymagań nabywców idzie w parze z przymusem obniżki kosztów, by sprostać konkurencji. Jest wiele rozwiązań gotowych, na poziomie komputerowego oprogramowania tzw. przyjaznego wobec użytkowników. Wystarczy tylko przygotować się do wdrożeń i podjąć strategię nowoczesnego zarządzania.

Budowa systemu

Budowa systemów logistycznych wymaga zespolonej pracy wielu uczestników gospodarowania, a nawet banków i towarzystw ubezpieczeniowych konieczne jest też wyodrębnienie podsystemów: etapów wdrożeń. Zintegrowanie ich zmierza do tzw. systemów logistycznych, przez które należy rozumieć zintegrowane systemy informatyczne w zarządzaniu łańcuchami dostaw, umożliwiające ich optymalizację. Składają się na nie przepływy materiałów, produktów oraz odpowiadających im informacji. Optymalizacja odbywa się m.in. przez automatyczną identyfikację towarów, symulację komputerową, kontroling, elektroniczną wymianę danych oraz rachunek ekonomiczny. Pozwala na stosowanie najnowszych metod zaopatrzenia materiałowego zgodnie z zasadą Just-in-Time. Umożliwia ona zmniejszenie zapasów do minimum i dzięki temu znaczne oszczędności. Elementami systemu logistycznego są:

a) zintegrowane sieci komputerowe, gdzie informatyka steruje obiegiem materiałowo-finansowym

b) środki techniczne umożliwiające przemieszczanie, przeładunek i magazynowanie towarów w cyklach zaopatrzeniowych od powstania produktu do konsumenta

c) służby decyzyjne zarządzające fizycznym przemieszczaniem towarów.

Na teraz

Komputeryzację wspomagającą zarządzanie przedsiębiorstwami oraz wprowadzanie kodów kreskowych można uznać za wielkie przedpole logistyki. Jako filary przyszłych systemów logistycznych, wymienić można:

- w zmodernizowanym przepływie towarów: unowocześniony transport, zmodernizowaną gospodarkę zapasami, nowoczesną gospodarkę magazynową, stosowanie automatycznej identyfikacji, optymalizację kosztów

- w zmodernizowanym przepływie informacji: stosowanie modeli decyzyjnych, używanie metod kontrolingu, odpowiednią strukturę informatyczną, wykorzystanie metod symulacji, przechodzenie na elektroniczną wymianę danych (EDI), tj. bezpapierową ewidencję.

Przechodzenie Polski na gospodarkę rynkową wymusiło dokonywanie przekształceń własnościowych wraz z daleko idącymi zmianami organizacyjnymi oraz wynikającą z nich modernizacją zarządzania. Procesy te mogłyby odbywać się znacznie szybciej, gdyby nie poważne opoźnienia w rozwoju infrastruktury informatycznej. Za najpoważniejszy problem uznać należy niedorozwój telekomunikacji, uniemożliwiający pracę w sieciach rozległych. Brak dużych ośrodków obliczeniowych z odpowiednio dużymi komputerami też stanowi poważną przeszkodę w usuwaniu opóźnień. Wreszcie aktualnie obserwowana mnogość firm komputerowych stanowi dla siebie konkurencję, często niszcząc partnerów, choć dla wszystkich wystarczyłoby miejsca i pracy.

Ku lepszej przyszłości

Za pierwszorzędny kierunek w dalszym rozwoju informatyki w Polsce należy uznań budowę sieci komputerowych i to zarówno lokalnych w zakładach czy przedsiębiorstwach, jak i rozległych obejmujących cały kraj i współpracujących ze światem. Temu musi towarzyszyć wdrażanie systemów wspomagających zarządzanie przedsiębiorstwami, które można zaliczyć do klasy Zintegrowanych Systemów Zarządzania. Wszystko to wymaga nie tylko nakładów finansowych, ale też wypracowania kryteriów wyboru standardów oraz umiejętności koordynowania działań. Odrębny problem natury nie tylko sprzętowej, ale także programowej stanowi rozwój baz danych, które mają wspomagać decyzje gospodarcze, zwłaszcza w sytuacji zwiększenia obrotów towarowych. Odejście od gospodarki centralistycznie sterowanej wprowadziło wiele zamieszania nawet w instytucjach, które zdawałoby się miały pełny komfort metodyczny w organizacji banków danych, np. GUS. Obecnie pojawia się problem budowy sieci hierarchicznego przetwarzania danych gospodarczych o charakterze rozproszonym. To zresztą napotyka na kolejną trudność, jaką jest tajemnica firm.

Przydatny logistyce kierunek rozwojowy stanowi symulacja komputerowa, której metody stale są u nas zbyt mało stosowane. Wykorzystuje ona dobrodziejstwo systemu komputerowego, jakim jest szybkość wykonywania obliczeń i realizuje je wielowariantowo, na modelu zbudowanym przy użyciu danych pochodzących z rzeczywistości. Rezultaty tak wykonanych eksperymentów pozwalają na wybranie optymalengo wariantu. W systemach logistycznych symulacją można wspomagać decyzje transportowe, realizację procesów technologicznych czy nawet magazynowanie. Ta problematyka jest już bogato oprogramowana, podobnie jak wiele innych zagadnień z logistyki, o czym świadczą publikowane na Zachodzie katalogi.

Zintegrowany System Zarządzania

Zintegrowany System Zarządzania (ZSZ) przedsiębiorstwem, to modułowo zorganizowany system informatyczny, obsługujący wszystkie sfery działalności przedsiębiorstwa, począwszy od marketingu i planowania oraz zaopatrzenia, poprzez produkcję, dystrybucję, sprzedaż, gospodarkę remontową, do prac finansowo-księgowych. Modułowa budowa systemu umożliwia zastosowanie przy wdrożeniu tylko tych składników, które z uwagi na charakter przedsiębiorstwa są niezbędne. Automatycznie przebiegająca integracja powinna objąć ewidencję działalności oraz system zarządzania (a więc w ramach księgowości finansowej rejestrowanie wszystkich operacji gospodarczych w obszarach: obrotu materiałowego, gospodarki magazynowej, zaopatrzenia, sprzedaży, produkcji, kosztów, środków trwałych, kadr, płac). Obecnie wśród strategii funkcjonalnych przedsiębiorstwa na czoło wysuwa się strategie logistyczne. Ich celem jest:

- optymalizacja poziomu zapasów

- minimalizacja przepływu materiałów i wyrobów

- zapewnienie wysokiego poziomu obsługi klienta

- zapewnienie możliwie najniższego kompleksowego, ale zarazem akceptowalnego poziomu kosztów.

Dla urzeczywistnienia tak sformułowanych celów, obok modułów tradycyjnych w ZSZ, wyróżnić można moduły, które umożliwiają realizację funkcji logistycznych, zarówno w produkcji, jak i dystrybucji. W przedsiębiorstwach produkcyjnych odrębnego traktowania wymaga przede wszystkim rachunek kosztów i sterowanie procesami produkcji. W tym świetle zasadniczym problemem budowy systemów logistycznych jest organizacja baz danych, stosowanych do tak sformułowanych zadań logistycznych. Przedstawiona na rysunku struktura modułów logistycznych rzutuje na organizację baz danych, a zwłaszcza na zastosowanie odpowiedniego modelu przetwarzania rozproszonego, tj. węzła danych, sieci inteligentnej lub rozproszonej współpracy, ewentualnie jeszcze innego modelu.

Decydowanie

Wspomaganie decyzji, zwłaszcza w obszarach zarządzania związanych z logistyką, napotyka na wiele trudności. Podstawowe obszary decyzyjne można ująć w następujących kategoriach:

- układ rozproszenia

- układ sterowania i przepływu danych

- odległości między węzłami systemu

- fizyczna strona systemu.

W przypadku organizowania tzw. logistycznych centrów dystrybucji bazy danych muszą być coraz obszerniejsze, a co więcej - wymagają systemów uczących się (np. ekspertowych z bazą wiedzy niezbędnej do wspomagania zarządzania). Tradycyjny podział na bazy o strukturze hierarchicznej, sieciowej czy relacyjnej nie wyczerpuje możliwości rozwiązań, choć daje się zauważyć coraz bardziej znaczące rezultaty w trzech obszarach: relacyjnych baz danych, w dziedzinie zarządzania transakcjami i w zakresie rozproszonych baz danych. Logistyka niesie nowe wymogi pod adresem baz danych.

U progu Europy

Wobec daleko posuniętych prac nad wejściem Polski do Unii Europejskiej należy w końcu zwrócić uwagę na eurologistykę, która zajmuje się nowymi zjawiskami, jak i warunki współdziałania w międzypaństwowym podziale pracy oraz wprowadzanie struktur rynkowych w gospodarki Europy Wschodniej. Dotyczy to budowy otwartych sprzętowo sieci informatycznych, budowy centrów dystrybucji, przygotowania standardów.

Profesor Stefan Abt jest pracownikiem Akademii Ekonomicznej w Poznaniu.