Nie wszystkie duże projekty skazane są na niepowodzenie. Założona w 1992 r. Krajowa Izba Rozliczeniowa S.A. rozpoczęła operacyjne działanie w kwietniu 1993 r. i od tamtej pory intensywnie się rozwija.

Ogromne zasługi w rozwinięciu infrastruktury KIR położyli panowie Bagsik i Gąsiorowski, którzy za pomocą helikoptera i arkusza kalkulacyjnego Lotus 1-2-3 potrafili w roku 1990 obnażyć słabość ówczesnego systemu rozliczeń międzybankowych. Przypadek zastosowanego przez nich oscylatora finansowego (skądinąd nie zabronionego prawem) mocno podziałał na wyobraźnię decydentów bankowych. Już wkrótce znalazły się fundusze na zorganizowanie spółki akcyjnej, której postawiono zadanie stworzenia systemu rozliczeń międzybankowych na miarę techniki lat 90. Założycielami KIR S.A. jest 16 największych banków polskich z NBP na czele.

Na początku był BRIR

Bankowe Regionalne Izby Rozliczeniowe KIR zorganizowano w dawnych miastach wojewódzkich. Stąd ich liczba (17). Izby te miały na celu koordynowanie lokalnego ruchu przesyłek międzybankowych. Na początku BRIR-y korzystały z infrastruktury technicznej i kadr Ośrodków Obliczeniwych NBP w 10 ośrodkach. Wkrótce jednak zdecydowano się na zdobycie większej samodzielności organizacyjnej.

Struktura wymiany danych, izba tradycyjna

Ruch informacji rozliczeń międzybankowych zaplanowano następująco. Każdy bank uczestnik KIR (lub bank korespondent) przygotowuje pakiet przesyłek operacji bankowych do wszystkich banków z którymi potrzebuje się rozliczyć (informacja na poziomie relacji bank-bank). Pakiet wraz z dyskietką i wydrukiem zbiorczym jest przewożony do lokalnego BRIR-u, gdzie przesyłki rozdziela się i transportuje dalej: drogą samochodową do innych BRIR-ów, drogą telekomunikacyjną do centrali KIR S.A. Z KIR S.A. dokumenty, zagregowane zgodnie z zasadą rozrachunku netto, zostają przekazane do departamentu rachunków banków NBP, gdzie dokonywane są uznania płatności i obciążenia poszczególnych rachunków.

Opisaną strukturę nazwano izbą tradycyjną, którą w KIR określono nazwą Sybir. Oficjalnie Sybir ruszył w kwietniu 1993 r. Zasadniczą jednostką biorącą udział w rozliczeniach jest przesyłka rozliczeniowa. W przesyłce może się zawierać pewna liczba dokumentów klientów, ale ta droga ich transmisji to raczej wyjątek niż reguła.

Maksymalny czas transportu przesyłki od bankowego oddziału nadawcy do bankowego oddziału odbiorcy w systemie Sybir nie przekracza 22 godzin. Według dwuletnich statystyk KIR, przedłużenie tego czasu wystąpiło jedynie w przypadku 0,1% ogólnej liczby przesyłek. Obecnie Sybir jest podstawową formą działania Krajowej Izby Rozliczeniowej. Dzienna suma przelewów międzybankowych prowadzonych tą drogą sięga 20 bln (starych) zł. Uwalnia się w ten sposób dziennie kilkaset mld (starych) zł "pieniędzy w drodze".

Izba elektroniczna, nadciąga Elixir

System Sybir powstał w ramach nadrabiania kilkudziesięcioletnich zapóźnień organizacyjnych polskiego systemu bankowego. Infrastrukturą, która pozwoli na znaczny rozwój polskiej bankowości, będzie dopiero system w pełni elektroniczny - Elixir. Przetarg na budowę systemu rozpisano w 1992 r. Wygrała go firma Unisys, budując komputerowe centrum teletransmisji służące zarówno do obsługi izby tradycyjnej, jak i elektronicznej.

W systemie Elixir przesyłki międzybankowe są przesyłane na równych prawach z transakcjami klientów. Nie wszystkie banki uczestnicy Elixiru przekazują komunikaty on-line: stosowane są wtedy określone pory sesji łączności. Z tych powodów określenie średniego czasu przebywania transakcji w systemie może być mylące. Według ocen kierownictwa KIR (przy dodatkowym założeniu, że bank nadawca i odbiorca korzystają z połączeń on-line) średni czas przebywania transakcji w sytemie nie powinien przekraczać 3 godzin.

Elixir ruszył w kwietniu 1994 r. Zostać uczestnikiem Elixiru jest dla banku znacznie trudniej niż w przypadku systemu Sybir. Należy dysponować należytą infrastrukturą komputerową i telekomunikacyjną. Ponadto dla słabego banku bardzo niebezpieczne jest to, że jego płynność finansowa może być monitorowana praktycznie na bieżąco.

Obecnie największymi klientami Elixiru są: Pekao S.A., Powszechny Bank Kredytowy i Powszechny Bank Inwestycyjny. Z banków, które wyposażyły wszystkie swoje oddziały w system Elixir warto wymienić Bank Rozwoju Eksportu oraz Kredyt Bank S.A.

Elixir o jeden krok przed prawem

Przekaz elektroniczny Elixiru jest szyfrowany (DES/RSA), toteż pewnej uwagi wymaga legalność transakcji przeprowadzanych drogą elektroniczną. Prawo polskie dotąd nie uznaje bowiem wersji elektronicznej transakcji jako dokumentu. Stąd wszyscy uczestnicy Elixiru są sygnatariuszami umowy wielostronnej, w której stwierdzają, że uznają przekazy Elixirem jako pełnoprawny dokument.