Internet kwitnie już od 25 lat, ale ostatnie dwa lata były przełomowe - liczba użytkowników sieci przekroczyła próg "powszechności". Wielka w tym zasługa trzech czynników: szerokiej oferty usług, wprowadzenia graficznego środowiska pracy i pojawienia się serwisów World Wide Web. Powoli WWW staje się podstawową (obok poczty elektronicznej) usługą Internetu. Liczbę klientów WWW w roku 1994 szacuje się na cztery miliony, a ilość serwerów podwaja się co dwa miesiące. Być może właśnie World Wide Web będzie tym impulsem, który spowoduje wprowadzenie Internetu do każdego domu i każdej firmy.

Od podstaw - czym jest World Wide Web

Projektanci systemu WWW postawili sobie zadanie opracowania takiego narzędzia wymiany informacji, które będzie jednocześnie proste w obsłudze, pojemne (obsługujące dowolnie duże zbiory danych) i uniwersalne (dowolny typ udostępnianych informacji: tekst, grafika, dźwięk, animacja itd.). Przedstawmy podstawowe pomysły, na których opiera się WWW:

Hipertekst

Dokumenty WWW mają strukturę hipertekstową, to znaczy zawierają nie tylko same informacje, ale także "odsyłacze" (links) do innych dokumentów, zasobów innych komputerów czy nawet innych systemów informacyjnych. Poprzez kliknięcie myszą na takim odsyłaczu zostajemy automatycznie przeniesieni w wybrane miejsce (czasem znajduje się ono po drugiej stronie świata, a czasem po prostu nieco dalej na tej samej stronie). Użytkownicy MS-Windows znają taki system z HELP-a systemowego, choć oczywiście nie wychodzi on poza własny komputer. Hipertekst pozwala efektywnie przechowywać wielkie zasoby informacji - pokazuje użytkownikowi tylko te dane, które go interesują, dając jednocześnie narzędzia do sprawnego wyszukiwania potrzebnych fragmentów.

Multimedia

Dokumenty WWW mogą zawierać informacje dowolnego typu: tekst, tabele, grafikę, cyfrowy dźwięk, cyfrowe transmisje wideo, animacje komputerowe, komplente prezentacje. Multimedia stały się istotnym elementem wyposażenia komputera: karty wideo, takie jak VGA są dziś czymś oczywistym, coraz więcej komputerów wyposażonych jest także w karty dźwiękowe. Systemy operacyjne MS-Windows, Macintosh czy X-Windows też obsługują multimedia. Jak zwykle pewną trudność sprawia wielość formatów plików wykorzystywanych przez różne programy i systemy, ale na to chyba nie ma rady... producenci oprogramowania nie chcą się jakoś zdecydować na współdziałanie.

World Wide Web jest systemem otwartym, jego dokumenty mogą zawierać informację w każdej postaci - jeśli nasz komputer nie potrafi jej przeczytać nie dzieje się żadne poważne nieszczęście (najwyżej nie zobaczymy pięknego kawałka animacji). WWW może również pracować w trybie czysto tekstowym, choć oczywiście nie wygląda wtedy zbyt pięknie. Jedną z ważniejszych zalet WWW jest właśnie jego atrakcyjny wygląd

Intuicyjne środowisko pracy

Program służący do przeglądania (browser) serwisów WWW wygląda i zachowuje się jak każda inna aplikacja pracująca w środowisku MS-Windows, Macintosh czy X-Windows: podobny pasek poleceń, ikony, sposób obsługi myszką. Na dobrą sprawę użytkownik może korzystać ze światowych zasobów informacji tak, jakby miał je wszystkie na swoim dysku lokalnym (jedynie czasem wydaje się, że jest to dysk bardzo wolny). Podstawowe operacje dokonywane na dokumentach WWW to: wywołanie wskazanej strony z jakiegoś serwera, przejście do jednego z odsyłaczy, przejście do poprzedniej/następnej strony. Jak widać nie jest tego wiele i naprawdę każdy może opanować obsługę takich programów w ciągu kilkunastu minut.

Uniwersalność zastosowań

Programy takie, jak MOSAIC, NetScape czy WinWeb potrafią dobrać się nie tylko do dokumentów WWW, ale także mogą "ściągnąć" plik z serwera ftp, odczytać menu serwisu gopher, wysłać pocztę elektroniczną, zalogować się na innej maszynie (telnet), włączyć się w sieć USENET. Poza tym istnieją dziesiątki serwisów usługowych, które poprzez dokumenty WWW pomagają przeglądać zasoby całej sieci i wyszukiwać interesujące informacje (są to, np., bramki do programów WAIS i finger).

Komunikacja w obie strony

Dokumenty WWW mogą zawierać gotowe do wypełnienia formularze. Programy który je obsługują, często potrafią ułatwić i zautomatyzować ich wypełnianie - np. podać właściwy adres zwrotny, zsumować niektóre pola w formularzu itp. W połączeniu z kontrolą dostępu do zasobów i jednoznaczną identyfikacją nadawcy informacji daje to możliwość wykorzystania Internetu do przesyłania informacji handlowych czy też w ogóle poufnych. W sieci istnieją już sklepy, w których można, za pośrednictwem WWW obejżeć towar na ekranie komputera, przeczytać związane z nim dokumenty (np. dane techniczne lub instrukcję obsługi), czasem także zapoznać się z zawartością (w przypadku książek lub nagrań muzycznych), a wreszcie zamówić go i nawet zapłacić - podając numer swojej karty kredytowej.

Formularze mogą również służyć do przeprowadzania badań statystycznych lub marketingowych, prowadzenia ewidencji osób korzystających z pewnych zasobów serwera, nadsyłania reklamacji - potrafią przejąć funkcje normalnych, papierowych dokumentów.

Bezpieczeństwo pracy i poufność dokumentów

Praca w Internecie i przesyłanie siecią ważnych dokumentów często odbierane są przez użytkowników jako zagrożenie. Ciągle słyszymy o włamaniach do serwerów, nawet wojskowych, przestępstwach dokonywanych przy użyciu komputerów i za pośrednictwem sieci. System World Wide Web i nowoczesne serwery dokumentów WWW (np. Netsite Communication Server czy Netsite Comerce Server) zawierają mechanizmy ochrony danych i dostępu do sieci lokalnych. Właśnie wykorzystanie WWW daje możliwość "odcięcia" się od świata zewnętrznego i udostępnianie tylko tych zasobów, które uznamy za bezpieczne. Jeśli nasze wymagania ochrony dokumentów i sieci lokalnej są jeszcze wyższe - możemy wykorzystać programy, które posługują się algorytmami szyfrowania danych i transmisji, pozwalają dołączyć do dokumentów podpis elektroniczny oraz zapewniają jednoznaczną identyfikacją nadawcy informacji. Kolejnym krokiem może być zastosowanie serwera WWW jako urządzenia typu firewall - "obwąchującego" każdą przesyłaną paczkę informacji czy pochodzi z legalnego źródła, czy nie jest adresowana do miejsc dla systemu niebezpiecznych, czy wysłała ją osoba uprawniona.

Mimo, iż Internet postrzegany jest głównie jako miejsce swobodnej wymiany bezpłatnych informacji, to wraz z jego komercjalizacją coraz częściej wykorzystywany jest do celów poważnych, a wymagania dotyczące bezpieczeństwa pracy rosną. Nowoczesne, bezpieczne oprogramowanie jest już stosowane przez niektóre światowe przedsiębiorstwa telekomunikacyjne czy administrację państwową. Również firmy handlowe zaczynają doceniać siłę Internetu i jego 40 mln użytkowników, ale jednocześnie muszą mieć poczucie pewności - tak, by nie obudzić się pewnego ranka z pustą kasą, bo ktoś włamał się do systemu komputerowego lub przechwycił "elektroniczne pieniądze". World Wide Web i różne, możliwe do zastosowania zabezpieczenia służą właśnie do przekonania użytkowników, że bezpieczna praca w sieci jest możliwa, a cenne dane nie zostaną utracone.

World Wide Web - największa tablica reklamowa świata

Jednym z podstawowych składników dokumentów WWW są odsyłacze do innych dokumentów i innych serwerów. W ten sposób praktycznie każdy serwer WWW jest włączony w ogólnoświatową sieć - można go odnaleźć zaczynając od dowolnego miejsca w sieci, fizyczne odległości między komputerami czy dystans polityczny (serwery konkurencyjnych firm lub organizacji) również nie stanowią bariery. Istnieją setki serwerów WWW, które zajmują się wyszukiwaniem ciekawych miejsc w sieci lub udostępniają narzędzia do samodzielnego dobierania się do poszukiwanych danych (nawet, jeśli nie znamy adresu serwera).

Dokumenty WWW są idealną formą dla budowania systemów informacyjnych i reklamowych - dzięki wizualnie atrakcyjnej formie mają podobne możliwości jak reklamy telewizyjne, a są od nich czasami znacznie ciekawsze (nie limitowany czas transmisji, dowolna wielkość zasobów, a przede wszystkim - interakcyjny sposób prezentacji). W porównaniu do tradycyjnych mediów (prasa, radio, telewizja) reklamy w sieci komputerowej cechują się bardzo niskimi kosztami dystrybucji. Wystarczy przecież umieścić nasze dane na jednym z serwerów sieci, zapłacić za odpowiednią ilość miejsca na dysku i przepustowość łącz telekomunikacyjnych i już - reklama działa. Nie trzeba nawet mieć dedykowanego, stałego dostępu do Internetu.

World Wide Web - nowy rynek

Rynkowy potencjał WWW został już dostrzeżony przez producentów komputerów i oprogramowania. Nowe wersje systemów operacyjnych (Windows-95, Windows NT, OS/2 Warp, Macintosh, Banyan Vines, Novell) zawierają już narzędzia służące zarówno do komunikacji z Internetem, jak i do przeglądania dokumentów WWW. Pojawiają się także zestawy komputerowe, które mają słuzyć jako serwery sieci i jednocześnie serwery WWW. Takie zestawy produkuje Sun (modele Netra i5 i Netra i20), DEC (Internet AlphaServer 200, 400 i 1000), przymierzają się do tego IBM i HP.

Ostatnio pojawiły się nowe modele komputerów Silicon Graphics, przeznaczone do serwowania dokumentów WWW w sieci Internet. Komputery serii WebFORCE, oparte na modelach INDY, Challenge S i Indigo 2, wyposażone są w oprogramowanie do tworzenia dokumentów (authoring), obróbki plików graficznych i wideo, przeglądarkę WWW (Netscape Navigator) i serwer (Netsite Communication Server).

Wydaje się, że w najbliższym czasie będziemy świadkami ostrej walki na tym rynku - World Wide Web stał się prawdziwym wyzwaniem nie tylko dla producentów komputerów, ale także dla ludzi, którzy je sprzedają - utworzył bowiem nowy rynek i daje szansę zdobycia nowych użytkowników. Należy również spodziewać się zaangażowania ze strony innych, niż Unix systemów operacyjnych - już teraz Windows NT potrafi pracować w Internecie i może być wyposażony w serwer WWW, a niedługo pojawią się konkurencyjne produkty Novell'a. Na razie wydaje się jednak, że tradycyjne zalety Unixa - prawdziwa wielozadaniowość i wielodostęp, architektura dostosowana do obsługi setek sesji jednocześnie są nie do pobicia. Nowe systemy będą dopiero musiały udowodnić swoją przydatność i niezawodność.

Dyplom z World Wide Web - po raz pierwszy w Polsce (a może i na świecie)

23 lutego, w Centrum Sztuki Współczesnej na Zamku Ujazdowskim będziemy świadkami niezwykłej obrony pracy dyplomowej. Marta Dubrzyńska, studentka Wydziału Grafiki ASP jako temat pracy wybrała World Wide Web. Dyplom będzie zawierał prezentację opracowaną jako dokument WWW dotyczącą Centrum Sztuki Współczesnej. Pokazane będą także zastosowania WWW i sieci Internet w muzealnictwie i wystawiennictwie, a przy okazji pojawi się pewnie nieco tematyki komercyjnej. Życzymy połamania klawiatury!