Summa Informatyczna
- Jan Sobolewski,
- 26.02.1996
'Informatyka, to systematyczne badanie procesów algorytmicznych, które opisują i przetwarzają informację: ich teoria, analiza, projektowanie, efektywność, implementacja i zastosowanie. Fundamentalne pytanie informatyki brzmi: co można (efektywnie) zautomatyzować?' Taką definicją (sformułowaną przez Assotiation for Computing Machinery w 1989 r.) rozpoczął prof. Jan Węglarz swój referat na seminarium '50 lat informatyki', zorganizowanym w poznańskim Ośrodku Nauki PAN.
'Informatyka, to systematyczne badanie procesów algorytmicznych, które opisują i przetwarzają informację: ich teoria, analiza, projektowanie, efektywność, implementacja i zastosowanie. Fundamentalne pytanie informatyki brzmi: co można (efektywnie) zautomatyzować?' Taką definicją (sformułowaną przez Assotiation for Computing Machinery w 1989 r.) rozpoczął prof. Jan Węglarz swój referat na seminarium '50 lat informatyki', zorganizowanym w poznańskim Ośrodku Nauki PAN.
Seminarium zorganizowano dla upamiętnienia okrągłej rocznicy uruchomienia pierwszego elektronicznego komputera ENIAC, które to wydarzenie -przełomowe w dziejach świata - miało miejsce 14 lutego 1946 r. Jednak - jak podkreślali mówcy w czasie swoich wystąpień -informatyka, jako dyscyplina naukowa, jest dużo starsza niż maszyny liczące. Jej korzeni należy szukać w pracach starożytnych matematyków greckich. Rok 1949 przyjmuje się za swoistą datę umowną, ważną dla informatyki dlatego, że powstanie przemysłu komputerowego umożliwiło wykorzystanie doskonałych narzędzi do automatycznego przetwarzania informacji i tym samym do sprawdzania działania procesów algorytmicznych; procesy te są ważne dla wszystkich dyscyplin naukowych, zaś dla informatyki są jej główną istotą.
W referatach podkreślano wyjątkowo ścisły związek, jaki istnieje między informatyką a matematyką. Prawdę powiedziawszy, postronny obserwator mógł odnieść wrażenie, iż informatyka jest jedną z dziedzin matematyki, różniącą się od niej specyficznym, ścisłym związkiem z warstwą aplikacyjną realizowaną za pomocą komputerów. Obserwacja ta jest prawdziwa o tyle, że istotnie wiele gałęzi matematyki zostało rozwiniętych dla wyłącznych celów badania algorytmów - przykładem może być teoria obliczalności, logika matematyczna, dział języków formalnych, teoria zbiorów przybliżonych i rozmytych czy optymalizacja kombinatoryczna.
Wątek ewolucji sprzętu komputerowego i wspomnienia dotyczące pierwszych maszyn liczących były obecne na seminarium, ale zaledwie jako przerywnik w dywagacjach stricte naukowych. Można powiedzieć, iż mówcy potraktowali rocznicę włączenia ENIACA jedynie jako pretekst dla przedstawienia słuchaczom najważniejszych tendencji i kierunków, jakie można było obserwować w informatyce w czasie ostatnich 30 lat jej rozwoju. Pierwsze dziesięciolecia potraktowano wyraźnie "po macoszemu", uważając je - nie bez racji - za prehistorię, której wpływ na dzisiejszy stan nauki jest niewielki.
Oto najważniejsze zagadnienia, jakie były tematem referatów:
- rozwój teorii złożoności obliczeniowej - poruszone wątki, to dopasowanie algorytmów do klas problemów, teoria obliczalności oraz języki i semantyki formalne;
- inżynieria oprogramowania - mówca wskazał wiele pytań, jakie stawia się badaczom tej gałęzi informatyki, m.in.:
- jakie prawa rządzą budową aplikacji?
- jak można uzasadnić, że program jest zgodny ze specyfikacją?
- jak pisać specyfikacje, aby zaspokoić wszystkie wymagania użytkownika?
- jakie są sposoby optymalizacji kodu programów?
- jak zapewnić niezbędny poziom bezpieczeństwa i niezawodności oprogramowania?
- nauki decyzyjne - tematyce tej poświęcone były dwa referaty: w jednym z nich omówiono metody dochodzenia od problemu praktycznego do algorytmu, sposoby zwiększania efektywności algorytmów oraz problemy metodologii decyzji z wyróżnieniem podziału na badania operacyjne i sztuczną inteligencję; w drugim autor poruszył problemy modelowania matematycznego, uczenia maszynowego oraz wykorzystania w informatyce matematycznych teorii zbiorów przybliżonych i rozmytych;
- przetwarzanie rozproszone - podkeślając niezaprzeczalną wagę badań w tej gałęzi informatyki, która ma decydujące znaczenie dla przyszłego rozwoju sieci komputerowych, wskazano wiele występujących tu problemów:
- analiza programu realizującego przetwarzanie zrównoleglone
- alokacja zasobów rozproszonych
- synchronizacja przetwarzania danych
- detekcja stanu globalnego
- niezawodność i bezpieczeństwo.
- rozwój systemów baz danych - ten dział informatyki ma zapewne największe znaczenie praktyczne we współczesnym świecie. W czasie seminarium omówiono dwa kierunki rozwoju tej dyscypliny: możliwości funkcjonalne (od prostych języków programowania po obiektowe systemy bazodanowe) oraz zastosowania (od finansowych do multimedialnych); zwrócono też uwagę na wyraźne tendencje do rozbudowywania systemów, kosztem zmniejszania rozmiarów aplikacji, co w efekcie służy odciążaniu programistów w ich pracy i przez to zwiększaniu ich wydajności.
Licznie zgromadzeni na sali słuchacze mieli możność ujrzenia informatyki "przez duże I". Przekonali się, że rację miał autor pracy "Rzecz o istocie informatyki", który stwierdził, iż nazwanie tej dyscypliny li tylko "nauką o komputerach" porównać można z nazwaniem chirurgii jako "nauki o nożu".