System komputerowy jest jak instrument, który trzeba regularnie stroić, by brzmiał prawidłowo. W zamian można uzyskać oszczędności finansowe i zwiększenie bezpieczeństwa.

Informatycy często spotykają się z zarzutami, że system komputerowy jest powolny, na wydruki czeka się godzinami, a na dyskach brakuje przestrzeni do wykonania najprostszych czynności. W odpowiedzi stosują najmniej skomplikowane rozwiązanie: jeśli wykonanie podstawowych czynności trwa zbyt długo, kupują szybsze komputery, a gdy nie ma miejsca na dysku, dokupują nowe.

Problemy zaczynają się w chwili, gdy kolejna generacja komputerów nie rozwiązuje problemu, w dalszym ciągu system jest zbyt wolny i brakuje w nim miejsca. Wtedy wielu informatyków jest bezradnych. Tymczasem przyczyna tego zjawiska, choć dobrze ukryta, w większości przypadków możliwa jest do ustalenia. Po jej określeniu można dokonać rekonfiguracji systemu, co poprawi jego wydajność.

Większość profesjonalnych systemów komputerowych pozwala na dopasowanie parametrów do wymagań użytkownika lub możliwości sprzętowych. Właśnie zmianę parametrów, mającą na celu zwiększenie wydajności i oszczędniejsze gospodarowanie zasobami, nazywa się strojeniem systemu. Jednak poprawę działania systemu przynosi nie tylko zmiana parametrów oprogramowania: strojeniem jest także wymiana sprzętu na pasujący do konkretnych zastosowań, zmiana ustawień w programach czy urządzeniach sieciowych, reorganizacja pracy użytkowników, a nawet przebudowa harmonogramów zadań automatycznych. Strojenie systemu jest logiczną kontynuacją wykonanego wcześniej pomiaru systemu (CW 24/97).

Oszczędność zasobów

Komputeryzacja wymaga stosowania drogich technologii, dlatego szukanie oszczędności jest bardzo ważne. Można ją osiągnąć dwoma sposobami: dzięki dokładnemu określeniu potrzeb jeszcze przed dokonaniem zakupu sprzętu czy oprogramowania oraz za pomocą właściwego wykorzystania posiadanych zasobów.

W pewnej firmie stacje robocze, na których wykonywano tylko reorganizację baz danych, wyposażone były w niewielką ilość pamięci i szybkie karty sieciowe. Inne stacje, wykonujące tylko transmisję danych, miały wolne karty, dużą ilość pamięci i duże dyski. Komputery nie spełniały prawidłowo swoich zadań, ponieważ były źle wyposażone. Zamiast kupować nowe części, dokonano rekonfiguracji – do komputerów obsługujących bazy danych przełożono pamięci i dyski, w drugą stronę zamieniono karty sieciowe. Bez ponoszenia kosztów uzyskano wydajne komputery do baz danych i szybkie komputery transmisyjne.

Przykładem uzyskiwania oszczędności zasobów za pomocą zmiany parametrów jest definiowanie wielkości bloków w woluminach na serwerze NetWare. Blok to najmniejsza część dysku, na jakiej można zapisać dane. W przypadku zapisywania zbioru na dysku, niezależnie od wielkości, zajmie on co najmniej jeden cały blok. Im większy zbiór, tym więcej bloków. Administrator systemu może zdefiniować wielkość bloków od 4 do 64 KB. Oznacza to, że jeśli wybierze bloki o wielkości 4 KB, to po zapisaniu zbioru o wielkości 1 KB, zmarnowane będą 3 KB przestrzeni na dysku. Natomiast jeśli bloki będą miały 32 KB, to przepadnie 31 KB.

Planując wielkość bloków, trzeba więc wcześniej ustalić, jaki charakter będą miały przechowywane w nim dane. Jeśli będzie to duża liczba małych zbiorów, to warto zdefiniować małe bloki, oszczędzając miejsce na dysku. Jeśli mają znaleźć się na nim kilkudziesięcio- czy kilkusetmegabajtowe bazy danych, oszczędność miejsca będzie miała mniejsze znaczenie. Warto za to pokusić się o przyspieszenie obsługi dysku.

Szybkość obsługi dysku zależy również od wielkości bloków. Im mniejsze bloki, tym jest ich więcej. Przy dużej liczbie małych bloków zbiór może być zapisany w setkach kawałków rozrzuconych po całym dysku. Przetwarzanie takiego zbioru wymaga od systemu wielokrotnego wykonania czynności (czasochłonny ruch głowicy dysku), których można by uniknąć, definiując większe bloki. Wtedy nawet duży zbiór zostanie zapisany w mniejszej liczbie bloków i – w najgorszym razie – w mniejszej liczbie kawałków. Zmniejszenie liczby bloków przyspieszy więc dostęp do dysku.

Wydajność procesów

Czas wykonania pracy przez komputer jest najważniejszym kryterium wydajności systemu. We współpracy człowieka z komputerem, ten ostatni zawsze powinien oczekiwać na polecenia, a człowiek efekty swojej pracy powinien otrzymywać praktycznie natychmiast. Przykładem może być proces rozpoczynania sesji z siecią komputerową. Dość częste jest przeładowywanie scenariuszy zgłoszeniowych, co powoduje, że przyłączenie do sieci trwa zbyt długo. Należy zawsze ograniczać do niezbędnego minimum uruchamiane w scenariuszu programy.

Wydajność systemu można także określić analizując obsługę drukowania. Przykładem jest firma, w której raz w tygodniu dokonywano wydruków faktur, raportów i wielu innych dokumentów w liczbie kilkuset egzemplarzy. Ich drukowanie na wspólnej dla całego biura drukarce trwało prawie cały dzień – w tym czasie praktycznie nikt inny nie miał do niej dostępu. Zainstalowano więc dodatkową drukarkę w pokoju działu dokonującego wydruków i problem z dostępem zniknął. Jednocześnie ważne jest to, że nowo zainstalowana drukarka była klasy „heavy duty”, dzięki czemu drukowano na niej tysiące egzemplarzy bez przeciążenia.

Harmonogramy

Strojenie systemu to także przygotowanie harmonogramów, zarówno związanych z procedurami wykonywanymi przez użytkowników, jak i automatycznych. Wiele procesów powoduje duże obciążenie systemu, dlatego nie mogą być uruchamiane jednocześnie. Także prace nie związane bezpośrednio z procesem produkcji także nie powinny być wykonywane podczas największego obciążenia. Przykładem może być system, w którym zadanie wykonania kopii systemu uniemożliwiało reorganizację baz danych. Dopiero zmiana harmonogramu - przesunięcie backupu o godzinę później - spowodowała, że wszystkie zadania wykonywały się bez problemów.

Ubocznym - lecz trudnym do pogardzenia - efektem strojenia systemu jest zwiększenie bezpieczeństwa i bezawaryjności. Przyczyną wielu problemów w codziennej pracy z komputerami nie są bowiem ich uszkodzenia czy błędy w oprogramowaniu, lecz złe zestrojenie elementów systemu.