Pojawienie się Systemów Wspomagania Decyzji zostało przyjęte przez użytkowników z dużym nadziejami na ułatwienie procesu podejmowania decyzji biznesowych.

Organizacje i instytucje życia gospodarczego i publicznego korzystają z technologii informatycznych już od ponad trzydziestu lat. Mimo trudnych początków, menedżerowie szybko docenili korzyści, jakie może im przynieść stosowanie w ich organizacjach systemów informatycznych. Popyt na informację niesłychanie nakręcił koniunkturę na rynku informatycznym, co stworzyło warunki do powstawania nowych produktów, usprawniających procesy zarządzania i podejmowania decyzji. Biznesmeni chętnie korzystają z dostarczanych im narzędzi, upatrując w nich swojej szansy w zmaganiu się z konkurencją, choć daleko im do pełnej satysfakcji z dostarczanych przez informatyków rozwiązań.

Ciągle zmieniająca się sytuacja ekonomiczna wymaga obszernej wiedzy merytorycznej, zdolności szybkiej analizy stanu rynku i przygotowania do podejmowania trudnych decyzji. Wprawdzie obecne systemy umożliwiają otrzymanie w tym celu niezbędnych informacji, lecz często wymaga to znajomości zaawansowanych technik informatycznych i dużej sprawności w posługiwaniu się nimi. Informatyka nie ustaje jednak w wysiłkach poświęconych temu, aby systemy informatyczne czynić bardziej przyjaznymi dla użytkownika, a coraz mniej uwikłanymi w technologię. Obok oprogramowania "biurowego", poczty elektronicznej i systemów pracy grupowej, również pojawienie się Systemów Wspomagania Decyzji (Decision Support Systems) zostało przyjęte przychylnie i z dużym nadziejami, że oto wreszcie samodzielna analiza sytuacji gospodarczej za pośrednictwem systemów informatycznych stanie się dla typowego użytkownika końcowego procesem łatwym, szybkim oraz dającym jednoznaczne i wiarygodne odpowiedzi.

Aby sprostać tak sformułowanym wymaganiom, informatyka oferuje dla Systemów Wspomagania Decyzji (SWD) różnego rodzaju rozwiązania - od architektur hurtowni danych, po specyficzne narzędzia, do interakcyjnych analiz danych (tzw. narzędzia OLAP On-Line Analytical Processing). Właśnie narzędziom OLAP - a właściwie omówieniu ich cech głównych z punktu widzenia udanego wdrożenia - chcemy poświęcić niniejszy artykuł.

Kryteria wyboru narzędzi OLAP dotyczą architektury, wygody obsługi i wspomagania budowy SWD. Głównym zadaniem SWD jest dostarczanie informacji użytkownikom, w stosownej formie i sensownym czasie, tak aby podjęta na ich podstawie decyzja mogła odnieść oczekiwany skutek. Podsumowując to stwierdzenie, otrzymamy następujące kryteria wyboru:

* otwartość architektury;

* łatwość wdrażania;

* zintegrowanie zapytań, raportowania i analizy w jednym narzędziu;

* łatwość użycia.

Otwartość architektury

SWD to rodzaj systemu, dla którego najbardziej naturalnym rozwiązaniem architektonicznym jest architektura klient/serwer. Szczególnie przydatny może okazać się model trójwarstwowy, w którym warstwę serwera reprezentują systemy produkcyjne lub hurtownie danych, warstwa klienta jest przeznaczona dla narzędzi OLAP, natomiast rolę warstwy pośredniej może pełnić serwer OLAP, wydajnie przetwarzający dane dla wielowymiarowych analiz. Dodatkowo SWD musi wspomagać różnorodne struktury danych, od znormalizowanych relacyjnych tabel typowych dla systemów produkcyjnych, po modele typu gwiazda lub płatek śniegu charakterystycznych dla hurtowni danych.

Łatwość wdrażania

Architektura techniczna SWD powinna umożliwiać obsłużenie dużej liczby użytkowników i ilości zapytań, realizowanych na dużych zbiorach danych. Hurtownie danych mogą dwukrotnie powiększyć swoje rozmiary w ciągu dwóch lat, również liczba użytkowników może się podwoić w tym samym okresie. Dlatego należy SWD budować tak, by w późniejszym czasie móc sobie pozwolić na szybką i bezbolesną rozbudowę jego infrastruktury. Ponadto, wielodostęp do danych i ich ilość rodzą problemy związane z archiwizowaniem bazy i kontrolą stanu jej bezpieczeństwa. Stąd SWD powinien posiadać centralny system administrowania, umożliwiający tworzenie grup i profili użytkowników, monitorowanie pracy, strojenie i poprawianie wydajności systemu, "inteligentne" tworzenie kopii bezpieczeństwa oraz zapewnienie wysokiego poziomu bezpieczeństwa, np. poprzez szyfrowanie danych, czy zarządzanie statusem poufności danych. Aby zapanować nad rosnącym SWD, niezbędne jest centralne repozytorium informacji, analiz i raportów. Umożliwia ono utrzymanie spójności wszystkich analiz i raportów z rozwijającymi się strukturami hurtowni danych i systemów produkcyjnych.

Zapytania, raporty i analizy

Narzędzia do przetwarzania analitycznego pełnią główną rolę dla użyteczności i funkcjonalności budowanego systemu. Najważniejsze cechy, jakie muszą posiadać, to: możliwość zadawania różnorodnych zapytań do bazy danych, tworzenia na ich podstawie zestawień i raportów oraz zapewnienie środków do szczegółowej analizy i wizualizowania otrzymanych wyników. Proces powinien dać się realizować w ramach jednej, zintegrowanej funkcjonalnie aplikacji. Pożądaną integrację można uzyskać, stosując pojedynczy motor analityczny, zawierający funkcję zapytań, raportowania i analizy, oraz tworząc katalog dostępnych danych i analiz (tzw. metadane), który stanowi podstawowy przewodnik użytkownika po możliwościach i funkcjach SWD. Pozwala to zwiększyć wydajność pracy użytkownika, a dzięki ujednoliceniu środowiska narzędziowego ogranicza liczbę popełnianych błędów.

Łatwość użycia

Wszyscy zdążyliśmy się przyzwyczaić do graficznych środowisk pracy, takich jak Windows. Zapewniają one ujednolicony i przyjazny interfejs, umożliwiający intuicyjne poruszanie się po systemie. Narzędzia SWD powinny maksymalnie wykorzystywać "naturalne" umiejętności użytkowników nabyte w trakcie obsługi oprogramowania biurowego, ponieważ przyczynia się to do znacznego obniżenia kosztów szkolenia i ogranicza potrzebę konsultacji ze strony twórców systemu. Ponadto SWD powinien operować terminami i obiektami właściwymi danemu zakresowi wiedzy biznesowej. Fakt ten ma istotne znaczenie dla pomyślności misji organizacji, bowiem należy pamiętać, iż użytkownicy końcowi są specjalistami z zakresu poszczególnych dziedzin ekonomicznych, a nie informatykami. Ogólnie przed dokonaniem wyboru konkretnego narzędzia, należy odpowiedzieć wcześniej na pytania:

* ile czasu trzeba przeznaczyć na szkolenie;

* jak długo trwa realizowanie typowych zadań analitycznych;

* jakie są najczęściej popełniane pomyłki i jaka jest ich ilość;

* czy użytkownicy zapominają, jak wykonać poszczególne operacje i funkcje systemu;

* czy chcą korzystać z narzędzia i jaka jest ich subiektywna ocena.

Stara prawda mówiąca, że wszystko, co najprostsze, jest zarazem najlepsze, znajduje swoje potwierdzenie przy wyborze narzędzi do pracy z SWD. Prostota nie dotyczy jednak możliwości - które w dzisiejszych narzędziach wspomagających analizy informacji nie są wcale wyszukane - a jedynie mechanizmów obsługi. Czy jednak możliwe jest stworzenie rzeczywiście zaawansowanego pod względem możliwości narzędzia informatycznego, bez nadmiernego komplikowania warstwy jego obsługi?

BusinessObjects - OLAP dla mas

W stronę tego ideału zmierza od kilku lat francuska firma Business Objects, specjalizująca się w tworzeniu narzędzi wspomagających podejmowanie decyzji. Jej produkt - środowisko o nazwie BusinessObjects - jest jednym z najpopularniejszych narzędzi tego typu na rynku oprogramowania wspomagającego podejmowanie decyzji (raporty firm Meta Group oraz IDC dotyczące technologii OLAP podają zgodnie, że BusinessObjects zdecydowanie przewodzi na rynku narzędzi do raportowania i interakcyjnych analiz danych).

BusinessObjects to produkt potrafiący odwzorować skomplikowaną naturę danych tworzonych w bazach danych organizacji przez ich systemy produkcyjne w świat pojęć, opisujących zjawiska gospodarcze, interesujące użytkowników, oraz dostarczający zintegrowane narzędzia do wielowymiarowych analiz tych zjawisk w "kontekście" obiektów takiego świata.

Terminologia biznesowa tworzy swoistą warstwę semantyczną między użytkownikiem a bazą danych, ułatwiając odszukanie i interpretację danych. W BusinessObjects warstwa semantyczna jest określana jako "świat" (universe), którego elementami są obiekty - pojęcia biznesowe - pogrupowane w klasy. Klasy uosabiają główne wątki (grupy wymiarów), takie jak: sprzedaż, region, klient. Obiekty reprezentują konkretne wymiary przechowywane w bazie danych, np. sprzedaż - rok, kwartał, miesiąc, tydzień, dzień; region - kontynent, kraj, miasto, dzielnica itd. Klasą specjalną są metryki (measures), które opisują obiekty w ujęciu ilościowym, np. dochód, liczba klientów itp.

"Światy pojęć" stanowią reprezentację całkowicie wolną od wszystkich technicznych uwarunkowań związanych z technologią relacyjnych baz danych. Zbudowanie raportu czy przeprowadzenie analizy jest niezwykle proste, sprowadza się do wybrania analizowanego zjawiska i wymiarów, w kontekście których ma ona zostać przeprowadzona.

Wynik analizy, wielowymiarowa "kostka" informacji, jest jednocześnie "żywym", dynamicznym dokumentem, który można swobodnie przekształcać za pomocą typowych dla przetwarzania analitycznego operacji, takich jak: rzutowania i przekroje (slice & dice), drążenie (drill-down), agregowanie (drill-up) i przeszukiwanie w poprzek (drill-across). Można go też formatować, prezentując dane w postaci graficznej lub tabelarycznej, komentując opisami tekstowymi lub ozdabiając elementami grafiki, a wreszcie rozpowszechniać za pomocą poczty elektronicznej, publikując go na serwerze inter - lub intranetowym, bądź umieszczając go w wielodostępnym repozytorium, stanowiącym ważny element pakietu.

Przyjęte w BusinessObjects mechanizmy obsługi sprawiają, że jest to narzędzie cieszące się opinią produktu umożliwiającego rzeczywiście masowe wdrażanie systemów wspomagania decyzji. Wśród klientów firmy zdarzają się firmy używające ponad 10 tys. licencji pakietu!

Kreowanie światów

Inteligencja pakietu BusinessObjects skupiona w module użytkownika końcowego, oparta jest na właściwej konfiguracji "światów pojęć". Skonfigurowanie "świata" wymaga zdefiniowania powiązań obiektów i miar z fizyczną strukturą baz danych, stanowiących źródła informacji podlegających analizie. Odwzorowanie obiektów na elementy bazy danych wymaga przede wszystkim określenia przekształcenia atrybutów tablic bazy danych na obiekt ze świata pojęć. Znacznie trudniejszą sprawą jest właściwe zinterpretowanie struktury powiązań między tablicami, tak aby analizy wymagające skomplikowanej nawigacji w bazie danych, dawały wyniki zgodne z "semantyką" danej analizy. Tu właśnie BusinessObjects w pełni ujawniają swoją inteligencję, dając informatykom niezwykle silne i efektywne narzędzie do konfigurowania środowiska pracy użytkowników końcowych.

BusinessObjects wspomagają budowniczych SWD, automatyzując rozpoznawanie związków w bazie danych, wykrywając i rozwikłując pętle "nawigacyjne" oraz wspomagając identyfikację i definiowanie kontekstów (alternatywnych ścieżek) analiz.

Proces budowania zrębów świata pojęć ujęty jest w ramy typowego "kreatora", znanego standardu interakcji ułatwiającego budowę złożonych obiektów, takich jak wykresy, tablice przestawne i aplikacje. W znaczący sposób wpływa to na łatwość tworzenia różnych wariantów "światów", to zaś jest podstawowym warunkiem skutecznego prototypowania, ważnego z uwagi na specyfikę SWD środka określania wymagań.

Czy polski rynek potrzebuje systemów wspomagania decyzji? Na pewno tak. Przy ogromnym rozwoju inwestycji w systemy informatyczne, warto poszukiwać rozwiązań przynoszących szybki i wyraźny zwrot inwestycji. Jesteśmy przekonani - i potwierdzają to kilkuletnie już doświadczenia światowego rynku SWD - że takim rozwiązaniem jest właśnie zintegrowanie dostępnych w organizacji danych i przekształcenie ich w użyteczne dla zarządzania firmą informacje, w ramach systemów wspierających procesy decyzyjne.