Excel 97 i Lotus 1-2-3 97 nie zawierają nowatorskich rozwiązań.

Pojawiły się na rynku nowe wersje dwóch popularnych arkuszy kalkulacyjnych: Lotus 1-2-3 97 i Excel 97. Obie aplikacje nie różnią się niczym szczególnym. W obu przypadkach nowość polega na tym, że pakiety mogą współpracować z siecią Web, wykorzystując rozwiązania stosowane w tym środowisku pracy (język HTML i wskaźniki URL). Oba pakiety oferują kilka nowych narzędzi, udoskonalono pracę i wygląd stosowanych już poprzednio rozwiązań (okienka menu i pola wyboru). Kilka ważnych poprawek wprowadzono do środowisk programowania proponowanych przez oba pakiety, a najważniejsza zmiana dotyczy sposobów budowania makropoleceń.

Przeciętny użytkownik zazwyczaj nie korzysta z narzędzi do budowy makropoleceń i może szybko nauczyć się do pracy z nowymi wersjami programów. Dotyczy szczególnie pakietu Lotus 1-2-3 97, do którego wprowadzono stosunkowo niewiele zmian.

Lotus 1-2-3 97

Lotus przez ostatnie trzy lata udoskonalał technologię Improv, dzięki której użytkownik może w elastyczny sposób budować różnego rodzaju arkusze kalkulacyjne. Jest to na tyle atrakcyjne rozwiązanie, że sięgnął po nie także Microsoft i zastosował w pakiecie Excel.

Lotus 1-2-3 oferuje użytkownikowi nowe (choć raczej usprawnione) środowisko programowania, które pracuje bardzo dobrze. Jednak tak naprawdę, to 1-2-3 97 różni się od poprzedniej wersji arkusza głównie tym, że obsługuje wskaźniki URL i pozwala budować tabele HTML. Arkusze mogą się składać z ośmiu różnych poziomów, ale w odróżnieniu do pakietu Excel (który wykonuje wiele operacji automatycznie) program Lotusa jest bardziej uciążliwy. Użytkownik musi sam konfigurować i definiować w szczegółach składany arkusz.

Wiele nowych rozwiązań wprowadzonych do arkusza 1-2-3 zastosowano już wcześniej w Excelu. Są one jednak nieco przebudowane i pracują trochę inaczej. I tak np. użytkownik ma obecnie (oprócz standardowego paska stanu, który jest zawsze wyświetlany poniżej arkusza kalkulacyjnego) do dyspozycji tzw. pływające okienko dialogowe, któremu nadano nazwę Info Center. Okienko to zawiera opcje, które pozwalają formatować arkusz na wiele sposobów.

Lotus 1-2-3 jest dobrze zintegrowany z aplikacjami zestawu SmartSuite. Zastosowano kilka ciekawych metod integrowania arkusza z bazą danych Lotus Approach, choć większość była już w poprzedniej wersji. Opcje te nie pracują jednak dobrze i stwarzają pewne ograniczenia w zakresie efektywnego zarządzania danymi. Stosowane do tej pory okienka dialogowe (używane przez 1-2-3 do przeszukiwania zawartości bazy danych) zostały zastąpione rozwiązaniem używanym w Approach. Nie pozwalają one użytkownikowi np. definiować kryteriów w momencie przeszukiwania bazy danych. Nie ma też opcji, która pozwalałaby wybierać kryteria zależnie od wartości odczytywanych z bazy danych.

Wiele zastrzeżeń budzą generowane przez Approach formularze, używane do komunikowania się z zewnętrznymi bazami danych. Pracują one niepoprawnie, co utrudnia budowanie arkuszy na bazie informacji zawartych we wskazanej bazie danych.

Pakiet 1-2-3 dysponuje nowym środowiskiem budowania makropoleceń. Nad arkuszem pojawia się specjalne okienko. Jest ono małe, ale jednocześnie dobrze czytelne i użytkownik nie musi go powiększać do rozmiarów zajmujących cały ekran. Jest ono niezbędne w momencie uruchomienia edytora VBA (Visual Basic Application). Nowy edytor pozwala wyposażać okienka dialogowe w dodatkowe elementy kontrolne, takie jak: przyciski radiowe czy suwaki..

I chociaż Lotus 1-2-3 używa języka Lotus Script (firmowa odmiana Visual Basic), to pakiet wykonuje też makra budowane przy użyciu poprzednich wersji programu.

Kompatybilność produktu przetestowano, uruchamiając dwie aplikacje makro: jedna systemu DOS Release 2.4 i druga Windows Release 5. Pierwsza aplikacja, korzystająca intensywnie z formularzy do wprowadzania danych, nie działała. Okazało się, że nowa wersja pakietu Lotus 1-2-3 nie obsługuje polecenia FORM, które było w wersji dla systemu DOS. Aplikacja Windows pracowała natomiast bez zarzutu, jednak niektóre operacje trwały prawie dwa razy dłużej niż po uruchomieniu tego samego programu pod 16-bitową wersją arkusza 1-2-3.

Oceniając wersję 97 arkusza 1-2-3 można powiedzieć tak - jeśli już ktoś używa i jest zadowolony z poprzedniej wersji tego produktu, to i ta będzie mu zapewne odpowiadać. Jest to po prostu solidne narzędzie - nie ma w nim jednak znaczących nowości.

Microsoft Excel 97

Nowa wersja pakietu Excel zawiera kilka oryginalnych rozwiązań. Microsoft wyposażył produkt w mechanizmy, pozwalające wielu użytkownikom współdzielić określone zasoby aplikacji - mogą oni jednocześnie zarówno zapisywać, jak i odczytywać wspólne dane. Jednak Excel nie dysponuje wieloma opcjami używanymi do obsługi grup roboczych, jak np. zarządzanie różnymi wersjami arkuszy budowanych przez wielu użytkowników - a to rozwiązanie zastosowano w pakiecie Lotus 1-2-3. Wbudowane w Excel rozwiązania spełniają jednak podstawowe opcje budowania i przetwarzania arkuszy przez dużą liczbę użytkowników.

Microsoft wyposażył pakiet w udoskonalony program podglądu wydruku, który nie wyświetla oddzielnego okienka, a pozwala podejrzeć poszczególne strony, prezentując je w formie nakładki wyświetlanej na przetwarzanym aktualnie arkuszu. Użytkownik może zarządzać pracą tego programu na bieżąco, wykorzystując mysz, np. wskazując poszczególne strony do wydruku. Pod tym względem Lotus 1-2-3 jest gorszy - wymaga otwierania dodatkowych okien zajmujących cały ekran, w których prezentowane są strony kierowane do wydruku.

Microsoft wyposażył nowy pakiet w wiele zaawansowanych opcji, przeznaczonych dla doświadczonych użytkowników i programistów. I tak np. można tworzyć, w trakcie budowania arkusza, skomplikowane formularze, stosując technikę scalania komórek w bloki. Nawet po wprowadzeniu zmian do otoczenia tych komórek (inny rozmiar kolumn czy wierszy), ich postać nie ulega zmianie. Można też budować bardzo duże arkusze, składające się z 65 536 wierszy, a każda komórka może pomieścić 32 tys. znaków. Kolejną zaletą Exela jest możliwość zachowania formatu tabel przestawnych (pivot table) przy przebudowie arkusza.

Środowisko programowania VBA (składające się z pustych białych stron, które można było wklejać do obszaru roboczego) zastąpiono nowym, efektywnym edytorem - Visual Basic. Umożliwia on dokonywanie różnych manipulacji w kodzie, np. włączanie takich zdarzeń, jak MouseDown czy MouseUp. Jest jednak pewne ograniczenie - tę technikę programowania można stosować tylko w odniesieniu do elementów kontrolujących pracę okienek dialogowych, a nie arkusza.

Po uruchomieniu makropoleceń okazało się, że VLB pracuje dość wolno i zawodnie. Już pierwsze uruchomione makro zakończyło się niepowodzeniem, zawieszając się na poleceniu, które do wyświetlania menu używa funkcji MenuBars. Funkcji MenuBars zmieniono nazwę na CommandBars, a ta nie obsługuje wszystkich opcji, które były definiowane przez MenuBars.

Nowy Excel spodoba się zapewne tym wszystkim, którzy znają dobrze środowisko VBA. Natomiast osoby, które nie programowały jeszcze w tym języku, powinny się raczej ograniczyć do prostego eksploatowania aplikacji Excel, bez manipulowania na poziomie kodu.

Podsumowanie

Najnowsza, 32-bitowa wersja arkusza kalkulacyjnego Lotus 1-2-3 zawiera wiele mechanizmów pozwalających przetwarzać i analizować dane, budować arkusze na bazie informacji zgromadzonych w zewnętrznych bazach danych, korzystać z usług sieci Web oraz formatować arkusze na różne sposoby. Z kolei Excel 97 oferuje użytkownikowi tyle nowych rozwiązań, że umocni zapewne swoją pozycję na rynku i pozostanie najpopularniejszym pakietem. Oba produkty zawierają właściwie wszystkie narzędzia, jakich należy oczekiwać od tego rodzaju aplikacji. Lotus 1-2-3 należy szczególnie polecić początkującym i mniej doświadczonym użytkownikom, podczas gdy z usług Excela powinni korzystać zaawansowani projektanci arkuszy kalkulacyjnych.

Jeśli ktoś korzysta z wcześniejszych wersji zaprezentowanych arkuszy kalkulacyjnych i jest zadowolony, to nie powinien spieszyć się z przejściem na kolejną wersję. Nie znajdzie w niej nic specjalnego. Uwaga ta dotyczy szczególnie użytkowników, stosujących na co dzień makropolecenia. Mogą oni mieć kłopoty z ich uruchamianiem, i być może czeka ich poważna praca - weryfikacja i konieczność przebudowania programów makro. Większość użytkowników nie stosuje takich metod programowania i mogą oni podjąć trud przejścia do nowych wersji arkuszy kalkulacyjnych Lotus 1-2-3 97 lub Excel 97.