Jeszcze przed kilkoma laty kod paskowy był uznawany za przejaw nowoczesności. Dziś trudno wyobrazić sobie funkcjonowanie wielu dziedzin gospodarki bez tej technologii.

Kod paskowy (Bar Code, zwany też kodem kreskowym) jest podstawowym elementem tzw. systemów automatycznej identyfikacji i rejestracji danych.

Na Zachodzie, jeszcze przed kilkunastoma laty, większość danych w przemyśle i gospodarce wprowadzano ręcznie - w postaci odręcznie wypełnianych formularzy kart pracy bądź poprzez wstukiwanie ceny towaru w rejestry kas liczących w domach towarowych. Obecnie stosowane na skalę przemysłową systemy wprowadzania i rejestracji danych (m.in. kody paskowe, karty magnetyczne, systemy rozpoznawania pisma typu OCR) pozwalają na szybsze i wykluczające większość pomyłek rejestrowanie informacji.

Dzięki symbolom paskowym, umieszczanym praktycznie na każdym produkcie, możliwe stało się np. rozszerzenie asortymentu sprzedaży przez supermarkety, np. oferują one tysiące towarów na sprzedaż. Wskutek stosowania kodów kreskowych w procesach produkcji przeciętny nabywca, np. samochodu, może dobierać wg swojego gustu (w obrębie jednego modelu auta) kilkadziesiąt opcji, związanych z wyposażeniem, kolorem lakieru, typem tablicy rozdzielczej czy silnika.

O szybkim i dynamicznym rozwoju systemów kodów paskowych zadecydowało powiązanie dużej pewności i szybkości odczytu danych z prostotą urządzeń do drukowania i czytania zakodowanych informacji.

Kod paskowy

Kod paskowy jest umieszczany na produktach w postaci grubszych i cieńszych pasków. Nowoczesne typy kodów paskowych pozwalają na zakodowanie, oprócz cyfr, także liter i wszystkich znaków ASCII. Na świecie stosuje się kilkadziesiąt standardów kodów paskowych, z czego najbardziej popularne to EAN (European Article Numbering - przedstawia tylko cyfry, każdy znak składa się z 7 elementów, często stosowany przy sprzedaży produktów) oraz Code 39 (zakodowane są cyfry, litery i niektóre inne znaki, jak symbol dolara czy przecinek, każdy symbol składa się z 5 ciemnych pasków i 4 odstępów między nimi, często stosowany w przemyśle). Często też spotyka się takie kody, jak pięciopaskowy kod 2/5, Codabar, ABC Codabar, Code 11, Code 128, MSI lub wiele innych, dostosowywanych do różnych zastosowań.

Kod paskowy może być drukowany na wielu różnych powierzchniach - przy wykorzystaniu samoprzylepnych naklejek, specjalnych opakowań, dołączonych dokumentów, etykiet, metek, listów przewozowych itp. Zależnie od typu urządzeń odczytujących, a także obszaru, na którym dane są zakodowane, można je odczytywać na odległość - począwszy od bezpośredniego dotyku czytnika do tabeli z kodem paskowym, aż do odległości ponad 2,5 m.

Przykładowe zastosowania systemów identyfikacji i rejestracji danych, opartych na kodach paskowych, to rejestracje w handlu czy produkcji (często połączone z systemami przesyłania danych EDI), w magazynach, hurtowniach, kasach salonów sprzedaży, księgarniach, bibliotekach, laboratoriach, szpitalach itp. Do automatyzacji identyfikacji produktów coraz częściej są stosowane dwuwymiarowe kody kreskowe. Taki format zapisu umożliwia umieszczenie na opakowaniu więcej informacji niż w kodowaniu tradycyjnym.

Do zaprojektowania i wydruku kodów paskowych można np. użyć programu Edytor Etykiet, oferowanego przez AthenaSoft. Dla ułatwienia określenia rozmiarów etykiety program ma kilkadziesiąt predefiniowanych typów etykiet i funkcję automatycznego rozmieszczenia określonej liczby etykiet na stronie wydruku o konkretnych rozmiarach.

Program umożliwia druk danych w postaci kodu kreskowego w praktycznie wszystkich używanych w kraju standardach. Ponadto kody EAN i UPC mogą być eksportowane do pliku w formacie EPS w celu użycia innych programów graficznych, np. CorelDRAW do zastosowań w poligrafii.

Czytanie pasków

Najczęściej spotykanym urządzeniem do odczytu kodu jest czytnik piórowy, w kształcie ołówka czy pióra. Jego obudowa zawiera diodę typu LED i detektor światła odbitego (fotodioda lub fototranzystor), mające układy optyczne zogniskowane w tym samym punkcie.

Światło diody LED jest odbijane od białego, nie zadrukowanego papieru w kierunku fotodiody, która zasygnalizuje jego obecność. Natomiast przy natrafieniu na pasek zadrukowany na czarno światło jest prawie całkowicie wchłaniane i nie dociera do fotodiody. Podczas przesuwania czytnika nad paskami kodu intensywność światła odbitego zmienia się w takt szerokości pasków, co pozwala na zamianę wydrukowanej informacji na sygnały napięciowe.

Do oświetlania kodów paskowych używa się często światła widzialnego (o kolorze czerwonym) lub niewidocznej gołym okiem podczerwieni. Ten ostatni sposób jest zwykle stosowany wówczas, gdy etykieta z kodem kreskowym zakryta jest warstwą ochronną, widoczną tylko przez czujnik, a niewidoczną dla niepowołanych osób (np. przepustki, karty identyfikacyjne itp.).

Wzmocniony sygnał napięciowy z głowicy czujnika jest przesyłany do dekodera, gdzie następuje ostateczne uformowanie zakodowanej informacji w postać "zrozumiałą" dla komputera. Często dekodery są oferowane w formie karty dla PC lub dołączanego zewnętrznie do komputera urządzenia. Spotyka się też rozwiązania zintegrowane - czujnik i dekoder w jednej obudowie. Przykładem mogą być takie dekodery, które pozwalają na wstępne zaprogramowanie swojej pracy tak, że spośród wielu możliwych standardów kodowania można wybrać kilka takich, które dekoder będzie rozróżniać automatycznie.

Warto dodać, że w ofercie firm zajmujących się tematyką związaną z kodami kreskowymi znajdują się podręczne terminale. Dzięki tym lekkim (setki gram) urządzeniom, połączonym z czytnikiem piórowym lub skanerem CCD kodów paskowych, można np. dokonywać inwentaryzacji w terenie, a następnie przenieść tak uzyskane dane za pomocą łącza RS232 (lub IrDA) do komputera typu PC. Inne praktyczne urządzenia oferowane na tym rynku to drukarki (termiczne, termotransferowe) przydatne do druku naklejek z kodem paskowym.

Czytniki, skanery kodów paskowych

Oferowane na rynku urządzenia (będzie można obejrzeć je na Infosystemie na stoiskach: DataScan, SKK, HIT Kody Kreskowe) do odczytu kodów paskowych można podzielić, zależnie od konstrukcji i zasady działania, na kilka podstawowych grup:

Czytniki piórowe

Ręczne przesuwanie pióra nad skanowanym kodem paskowym powoduje odczyt danych. W ofercie znajduje się duża różnorodność piór, zależnie od wymaganej szybkości przesuwu czy rozdzielczości. Są to najtańsze urządzenia odczytujące kody paskowe.

Czytniki szczelinowe

Urządzenia konstruowane np. do odczytu danych, zawartych na kartach identyfikacyjnych czy też kartach czasu pracy. Zawierają czytniki, umieszczone w stałej odległości od płaszczyzny odczytu (fixed-beam reader).

Skaner ręczny CCD

Skaner CCD odczytuje dane po przyłożeniu go do kodu paskowego. Wyposażony jest w światłoczułe elementy CCD (Charged Coupled Devices), podobne do tych, które znalazły zastosowanie w kamerach wideo. Istnieje możliwość zmiany ogniskowej układu optycznego tak, że można zmienić odległość elementów światłoczułych od płaszczyzny odczytu. Praca skanera CCD wymaga, by kod paskowy był oświetlony silnym światłem zewnętrznym lub przy użyciu wbudowanej matrycy świecących diod typu LED. Współpracuje z zewnętrznymi lub wbudowanymi dekoderami.

Skanery ręczne lub stacjonarne laserowe (czytniki pistoletowe)

Światło laserowe jest używane wtedy, gdy chcemy odczytać kod kreskowy, położony w znacznej odległości od skanera. Wiązka światła laserowego nie zmienia rozmiarów wraz z odległością, toteż możliwy jest odczyt danych zarówno z bliska, jak i z dalszej odległości. Taki zasięg pracy skanera (tzw. depth of field) jest parametrem, który charakteryzuje pracę tego typu urządzeń.

W konstrukcjach skanerów laserowych stosowane są układy wirujących luster, przez co odbita od nich wiązka lasera przesuwa się (skanuje) po kodzie paskowym. Skanery, odczytujące dane z dużych odległości, korzystają z laserów gazowych HeNe. Czytniki pistoletowe lub stacjonarne, przeznaczone do pracy na bliższe odległości, wyposaża się w lasery półprzewodnikowe (VLD - Visible Laser Diode).