Godzinne oczekiwanie na realizację rewersu w czytelniach różnych bibliotek uchodzi za bardzo krótki czas. W Bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego oczekiwanie może trwać trzy godziny, a czasem cały dzień. Do niedawna w Bibliotece Śląskiej w Katowicach czytelnik otrzymywał niektóre pozycje nawet po tygodniu. Z chwilą otwarcia jesienią br. nowego gmachu tej biblioteki, książka trafi do rąk czytelnika po 5 minutach. To rewolucja w dostępie do wiedzy.

W tradycyjnej bibliotece wiedzę o księgozbiorze mają wyłącznie bibliotekarze, którzy przekazują ją innym w postaci katalogów kartkowych. Dzisiejsi może nie mają takiej władzy, jak powieściowy Melachiasz u Umberto Eco, lecz czytelnik nie może się bez nich obejść. Czytelnik rozpoczyna poszukiwanie materiałów od wertowania godzinami szufladek z fiszkami z opisem bibliograficznym i wypisywania stosów rewersów z sygnaturami. Pomyłka w wypełnieniu zamówienia powoduje, że bibliotekarz oddaje rewers z adnotacją magazyniera o błędnej sygnaturze. Gorzej, że czytelnik nie ma wcześniej możliwości sprawdzenia, czy przypadkiem książka nie jest już w czytaniu. I znowu na rewersie pojawia się dopisek "wypożyczone". Bibliotekarze radzą więc wypisywać wszystkie możliwe sygnatury. Jest to o tyle kłopotliwe, że czasami badaczowi zależy na egzemplarzu z konkretnego wydania (jedna sygnatura). Propozycje obsługi czytelni, aby zaspokoił swoją ciekawość innym wydaniem, musi przyjmować ze stoickim spokojem. Po całym dniu wypisywania rewersów, komu chciałoby się jeszcze awanturować?

Najbardziej nieszczęśliwi są cudzoziemcy. Amerykanin, widząc ogromną halę z katalogami, dostaje nieomal zawału serca. Najczęściej mniej odpornym muszą pomagać ich polscy opiekunowie. Z kolei, kiedy ci są na zagranicznych stypendiach i pracują w tamtejszych bibliotekach (zwłaszcza w USA), sami stają się ofiarami szoku cywilizacyjnego: mają do dyspozycji wyłącznie katalogi komputerowe, a zamówienia można składać tylko elektronicznie.

Od kilku lat wiele bibliotek w Polsce zmienia swój wizerunek, tworząc katalogi komputerowe. Jest to mozolna praca, obliczona na wiele lat, z reguły z założeniem, że zaprzestaje się wypełniania tradycyjnych kart bibliograficznych dla ostatnio wydawanych książek (np. Biblioteka Narodowa). Niektóre posuwają się jeszcze dalej i wdrażają kompleksowe systemy wspomagające zarządzanie biblioteką, np. z modułami gromadzenia zbiorów, katalogowania i udostępniania. Wśród nich stopniem informatyzacji i nowoczesnością wyróżnia się Biblioteka Śląska w Katowicach.

Robot w Gmachu

Twórcą projektu nowego gmachu biblioteki jest ARAR - Architektoniczne Atelier Realizacyjne s.c. pod kierunkiem Juranda Jareckiego. Bardziej wrażliwym czytelnikom budynek ten może przypominać Gmach z "Imienia róży". Architekci przekonali inwestora - Bibliotekę Śląską - że z przyczyn ekonomicznych opłacalne jest zorganizowanie głównego magazynu biblioteki w formie magazynu wysokiego składowania na wzór magazynów części zamiennych do samochodów i sprzętu AGD (patrz rysunek). Przyjęto bowiem założenie, że lepiej kupić drogie urządzenie do magazynu niż za kilka lat wznosić drugi budynek w warunkach szkód górniczych, które podrażają koszt konstrukcji o 30%.

Temu rozwiązaniu - genialnie przyspieszającemu dostęp czytelnika do książek - została podporządkowana budowla. Na jej ostatnim piętrze (budynek ma 6 kondygnacji) znajduje się magazyn wysokiego składowania z zainstalowanymi urządzeniami austriackiej firmy TGW (robot-podajnik, przenośnik rolkowy i układ pojemników na książki). Poznańska firma informatyczna Emax przygotowała tę instalację do potrzeb biblioteki, tworząc oryginalny system LIBROMAG. Jego istotną zaletą jest możliwość układania pojemników z książkami nie tylko w kilkunastu warstwach, lecz także w kilku rzędach. W ten sposób jest wykorzystywana w pełni długość i szerokość magazynu.

Książki są dostarczane do czytelni poprzez system transportu wewnętrznego UNICAR, który wykorzystuje specjalne urządzenie telelift. Gdy odnaleziony przez robota pojemnik z książkami trafi dzięki przenośnikowi rolkowemu na stanowisko magazyniera, tenże wyjmuje zamówioną pozycję z pojemnika i przekłada ją do innego, umieszczonego na szynach windy (telelift), którą ta zjeżdża do właściwej czytelni lub wypożyczalni.