Miasta europejskie fundują swoim mieszkańcom bezpłatną pocztę elektroniczną i prowadzą otwartą politykę informacyjną poprzez WWW . W ten sposób telematyka próbuje zmienić relację władza-obywatel na wzór starożytnej agory, gdzie o losach polis decydowali wszyscy mieszkańcy. Wraca demokracja bezpośrednia?

Samorządowe władze miejskie w Europie nie ograniczają się do internetowych serwisów informacyjnych. Aby ułatwić dostęp do Internetu, oferują mieszkańcom darmowe adresy poczty elektronicznej i miejsce na strony WWW . Usługi te są ograniczone do mieszkańców danego rejonu. Mają na celu przeniesienie lokalnych więzi do cyberprzestrzeni. Takie możliwości stwarzają swoim mieszkańcom władze Antwerpii, Barcelony czy Rzymu.

W Antwerpii z oferty bezpłatnego konta internetowego skorzystało ponad 30 tys. obywateli. Wiele osób spośród kilkuset tysięcy korzystających ze stron WWW miasta uczestniczy w oferowanych za ich pośrednictwem interaktywnych kursach nauczania na odległość. W Barcelonie Internet jest medium współpracy dla ponad 2000 różnorodnych organizacji, których działalność jest w pewnien sposób związana z miastem. Władze miejskie Barcelony wyposażyły wszystkie biblioteki publiczne w punkty dostępu do Internetu. Mieszkańcy zaś dyskutują na wirtualnej agorze, jakie zabytki należy poddać konserwacji czy ograniczyć liczbę ptaków w mieście i w jakiej wysokości płacić lokalne podatki. Rzym udostępnia bezpłatnie Internet szkołom, organizacjom non-profit i stowarzyszeniom. "To nasz wkład na drodze do społeczeństwa informacyjnego" - mówi Mirta Michilli, zastępca dyrektora europejskiego projektu Telecities w Rzymie. W większości krajów Europy dostęp do Internetu nie jest już problemem - najważniejsza jest edukacja. "Trzeba wspierać powstawanie wirtualnych społeczności na szczeblu lokalnym, bo jest to dzisiaj warunek konieczny do rozwoju demokracji" - dodaje.

I u nas

Pomysł oferowania mieszkańcom za darmo usług internetowych wciąż wydaje się z polskiej perspektywy dość osobliwy. Nieliczne nasze miasta, współpracujące z innymi europejskimi miastami w ramach programów Unii Europejskiej, jednak zaczynają już myśleć w ten sposób. Dzisiaj w Gdańsku e-mail wysłany do Urzędu Miasta jest traktowany z równą uwagą, jak każde standardowe "papierowe" pismo. "Też chcemy włączyć się w budowę społeczeństwa informacyjnego. Potrzebujemy wielu nowych rozwiązań legislacyjnych, ale już dziś musimy przygotowywać się technologicznie" - mówi Wiesław Patrzek, dyrektor Wydziału Informatyki Urzędu Miejskiego w Gdańsku. Te przygotowania to realizacja projektów pilotażowych. "Zamierzamy również podejmować działania na większą skalę, już we współpracy z województwem. Liczymy także na udział w unijnym 5. Programie Ramowym" - wyjaśnia Wiesław Patrzek.

Realizowane projekty dotyczą nie tylko obszaru kontaktów władza-obywatel, ale także współpracy między służbami miejskimi (np. w ramach metodyki Service Delivery Model). Upowszechnienie wykorzystania Internetu wśród mieszkańców ma służyć teledemokracji, której najbardziej oczywistym przejawem jest możliwość prowadzenia "na bieżąco" głosowań i referendów w trybie online. "Rozwojem sieci kieruje wolny rynek, ale oznacza to, że docierają one do określonych grup odbiorców. Rolą władzy publicznej jest dokonanie takich korekt, by nie przeobraziło się to w trwały trend antydemokratyczny" - mówi Franscesco Garibaldo z Bolonii odpowiedzialny za grupę roboczą Teledemocracy w ramach Telecities. Te korekty to także działania, które spowodują, że dostęp do publicznych sieci komputerowych w możliwie dużym stopniu stanie się powszechny i pozbawiony dyskryminacji ze względu na status finansowy. Teledemokracja to także wolność wypowiedzi i słuchania w nowych przestrzeniach i społecznościach wirtualnych. W dzisiejszych rozwiązaniach oznacza to konieczność posiadania dostępu do Internetu.

"Teledemokracja to idea sama w sobie, a nie tylko obszar zastosowania nowoczesnych technologii" - uzupełnia swą wypowiedź Franscesco Garibaldo. Aktywny udział władz lokalnych w rozwoju rozwiązań, mających na celu zapewnienie powszechności dostępu do sieci teleinformatycznych i elektronicznych zbiorów danych, to także działanie na rzecz osób niepełnosprawnych czy chorych (telepomoc medyczna). "Inwestowanie samorządów w tę dziedzinę jest konieczne, aby mieszkańcy mieli równe szanse w korzystaniu z możliwości stwarzanych przez nowe technologie" - twierdzi Mirta Michilli.

To także realizowanie prawa dostępu obywateli do informacji. Przygotowanie ustawy, mającej gwarantować realizację tego prawa w Polsce, było jednym z postulatów sformułowanych w przesłaniu tegorocznej konferencji "Miasta w Internecie" w Tarnowie. "Ustalenia ekspertów Komisji Unii Europejskiej jednoznacznie mówią o konieczności udostępnienia w możliwie szerokim zakresie informacji istotnej dla obywatela" - mówi Bruno Peeters, wicemer Antwerpii.

Jednolita przestrzeń informacyjna

Przeniesienie do Internetu serwisów informacyjnych i podstawowych elementów relacji władza-obywatel stwarza możliwość całkowitej decentralizacji punktów obsługi mieszkańców, przy zachowaniu w każdym miejscu tego samego poziomu usług. To może być nie tylko Internet, ale także np. kiosk informacyjny. Jednym z priorytetów ma być maksymalne skrócenie czasu, jaki obywatel poświęca na załatwianie spraw urzędowych.