Prowadziłem niedawno wykład dla uczestników Bardzo Prestiżowej Konferencji. Trema zżerała mnie już około dwóch tygodni wcześniej. Nie potrafię ocenić, czy wykład był dobry; dla mnie wielkim sukcesem jest już sam fakt, że stanąwszy przed uczestnikami, udało mi się wykrztusić choć słowo.

Jednak prawdziwy egzamin z mówienia na temat informatyki przyszło mi zdawać kilka tygodni wcześniej. Tremy nie miałem żadnej, za to trudność była sporo większa. W dniu Wszystkich Świętych przy grobie mojego Dziadka spotkałem Jego brata. Ów bardzo leciwy jegomość wdał się ze mną w pogawędkę na tematy ogólnorodzinne. Przy okazji zapytał też o moją profesję. Odparłem zdawkowo "informatyk", ale niewiele mu to powiedziało, poprosił więc o obszerniejsze wyjaśnienie.

Zaznaczam, że Stryjek (bo tak mówi się o nim w rodzinie) jest obdarzony umysłem nie zmąconym sędziwym wiekiem, posiada już to, co potocznie nazywa się mądrością życiową, ale jest nie skażony kontaktami z nowoczesną technologią. Musiałem mu wyjaśnić, na czym polega inżynieria systemów informatycznych, specyfika pracy w firmie software'owej oraz jakie korzyści i wyrzeczenia są charakterystyczne dla mojej profesji. Przy tym, co oczywiste, nie mogłem nudzić, musiałem dostosować wypowiedź do możliwości odbioru przez rozmówcę i zamknąć w ramach formalnych, wymuszonych przez czas i miejsce. Przygotowanie i poprowadzenie wykładu na naukowej konferencji to rzecz trudna, ale chyba nie tak, jak egzamin, jaki niespodziewanie urządził mi Stryjek w dniu Wszystkich Świętych.

Myślę jednak, że wiele skorzystałem i skorzystałby każdy, kto musiałby stanąć przed takim wyzwaniem. W moim przekonaniu największym problemem informatyków nie jest technologia, a komunikacja. Komunikacja z innymi uczestnikami projektu informatycznego, ale także z ludźmi, którzy z informatyką stykają się tylko z użytkowego punktu widzenia. Informatycy widzą swoją dziedzinę najczęściej przez pryzmat szczegółów technicznych. Tymczasem one w ogóle nie interesują innych, chyba że są hobbystami.

Komunikację między informatykami a przedstawicielami innych profesji dodatkowo pogarsza fakt, że osoby nie zajmujące się komputerami mają kompleksy. Przytłoczeni nieistotnymi kwestiami o charakterze technicznym ("Reguły normalizacji modelu relacyjnego nie pozwalają na takie rozwiązanie") raczej zawstydzeni zasznurują buzię niż zadadzą rozsądne pytanie ("A co to są reguły normalizacji?" albo lepiej: "To może wasze reguły wyrzucić do kosza?"). Informatycy bezwzględnie, choć nie zawsze świadomie, wykorzystują swoją wiedzę do zdobycia przewagi w dyskusji. Korzyść, którą odnoszą, jest jednak pozorna. Zawstydzony rozmówca nie będzie w stanie wyartykułować swoich potrzeb, a w konsekwencji nie osiągną wspólnie zadowalającego rezultatu.

Widziałem kilka systemów, gdzie zespół informatyczny stworzył rozwiązanie bardzo zaawansowane, dopracowane i stabilne, tylko nijak się mające to potrzeb odbiorcy. A Computerworld prawie co tydzień publikuje historie, które dają dowód, że komunikacja między twórcami oprogramowania a jego odbiorcami jest newralgicznym czynnikiem powodzenia projektu informatycznego. Jeżeli więc ktoś z Państwa widzi, że w jego otoczeniu informatycy nie mogą się porozumieć z użytkownikami, to proponuję ich wysłać na egzamin. Proszę wziąć z ulicy pierwszego lepszego tzw. prostego człowieka i kazać informatykowi wyjaśnić mu, na czym polega jego profesja. Jeżeli w ciągu jakiegoś rozsądnego czasu ów człowiek niewiele zrozumie, to informatyka trzeba wysłać na resocjalizację w dziedzinie komunikacji.