Doświadczeni wykładowcy akademiccy powtarzają studentom, że mamy do dyspozycji nieskończoną liczbę źródeł informacji. Podkreślają jednak, iż trzeba nauczyć się stawiać im właściwe pytania. Gdyby informatycy częściej wykorzystywali heurystykę (umiejętność wyszukiwania i zbierania materiałów), może uniknęliby problemów ze zdefiniowaniem źródeł danych w budowanym systemie informatycznym. By osiągnąć cel, nie baliby się także wykorzystywania niekonwencjonalnych informacji. Przecież skuteczność rozwiązań informatycznych powinno się oceniać nie przez pryzmat nowoczesności zastosowanych rozwiązań technicznych, lecz właśnie poprzez realizację założonego celu.

Na świecie wiele wdrażanych systemów informatycznych nie osiągnęło zamierzonych celów, ponieważ ich autorzy zbyt mało uwagi skupili na źródłach pozyskiwania, procesach wprowadzania, weryfikacji i agregacji danych.

Właśnie kompleksowa informatyzacja dużej firmy lub instytucji ujawnia wiele problemów, związanych ze wzajemnymi relacjami między bazami danych, stanem ich wiarygodności, wzajemną weryfikacją i właściwym gromadzeniem informacji. Jedną z dziedzin informatyki, w której problem danych jest najbardziej złożony, są systemy informacji geograficznej (Geographical Information Systems - GIS).

GIS na 100 sposobów

Systemy GIS służą do przetwarzania danych o charakterze przestrzennym, pochodzących z różnorodnych źródeł. Są szeroko stosowane w dziedzinach, w których niezbędne jest przetwarzanie danych z uwzględnieniem ich punktu "zaczepienia" w przestrzeni (np. statystyka i prognozowanie, zarządzanie, administracja, transport, klęski żywiołowe, handel i marketing).

Podstawą systemów GIS jest mapa cyfrowa. Do obiektów na mapie dołączane są różnorodne bazy opisowych danych, w których jedno z pól rekordu zawiera informacje o jego położeniu w przestrzeni (adres, ulica, miasto, województwo lub inny obiekt graficzny). Mapa - nazywana również "polem pracy" - składa się z wielu warstw tematycznych, dotyczących różnych zagadnień. Mapy mogą być łączone ze sobą w różny sposób, w zależności od potrzeb odbiorców.

Od kilku lat nad takimi systemami pracują zespoły informatyków i geodetów w większości dużych i średnich miast Polski. Mimo często odmiennych założeń co do przeznaczenia systemów GIS, a także korzystania w ich realizacji z różnych narzędzi informatycznych, problem pozyskiwania danych jest wciąż skomplikowany.

Jeżeli rozpoczyna się budowę systemu od mapy numerycznej, obejmującej ewidencję gruntów, budynków i techniczne uzbrojenie terenu (System Informacji o Terenie - SIT), głównym problemem jest wiarygodność i dostępność danych źródłowych ewidencji gruntów. Na papierowych mapach i w kartotekach znajdują się różne dane, które nie zawsze mogą być wprost przeniesione do komputera z zachowaniem spójności i kompletności tworzonego systemu. Poza tym jeśli uwzględnimy fakt, że SIT ma być podstawą obrotu nieruchomościami, gospodarki gruntami i przyszłego systemu katastralnego, a na jego podstawie mają być wydawane decyzje administracyjne, to nie można pozwolić sobie na "niedoróbki". Na wprowadzenie danych źródłowych wydawane są ogromne środki. Często zachodzi także potrzeba dokonywania uzupełniających pomiarów geodezyjnych w terenie.

Systemy GIS to nie tylko nawet najlepiej wykonana mapa numeryczna. W zależności od przeznaczenia systemu należy zgromadzić wiele innych informacji z różnych źródeł i baz danych. Jest to istotne, zwłaszcza gdy planujemy zastosowanie systemu GIS do wspomagania zarządzania miastem.

Niekonwencjonalne podejście

Urząd Miejski w Szczecinie rozpoczął tworzenie Szczecińskiego Systemu Informacji Geograficznej przed kilkoma laty. Za jego nadrzędny cel uznano dostarczenie narzędzi i danych wspomagających zarządzania miastem. W początkowej fazie nie zostały określone szczegółowo wszystkie założenia i wymagania systemu. Ograniczono się do wytyczenia głównych kierunków przyszłych zastosowań. Gdy wybierano oprogramowanie MapInfo, pracujące pod Windows, brak było przekonania, że stanie się ono docelowym narzędziem. Uwagę skupił problem, skąd brać dane dla tworzonego systemu. Ważne było uwzględnienie przestrzennego charakteru różnych informacji i ich położenia na mapie cyfrowej.

Powstała mapa numeryczna w postaci szkieletu zbudowanego z kilku podstawowych warstw: adresowej, ulic, wód, zieleni, warstw zagospodarowania przestrzennego i podstawowego podziału administracyjnego. Były one na tyle dokładne, aby można było opisać miasto i na ich podstawie opracowywać dalsze nakładki tematyczne. Warstwy z założenia nie spełniały wszystkich geodezyjnych wymagań, odnośnie dokładności, i nie obejmowały typowych map geodezyjnych w skali 1:500 i 1:1000 (jako zbyt szczegółowych i przeznaczonych do specjalistycznych celów).