Prototyp pierwszej elektronicznej maszyny cyfrowej trzeciej generacji (czyli na układach scalonych) typu mainframe, z jednostką centralną Odra 1305 powstał we Wrocławskich Zakładach Elektronicznych Elwro w 1971 r., i był ostatnim produktem rodziny maszyn cyfrowych ODRA 1300 tego wrocławskiego dostawcy. Próbna seria tych procesorów zamknęła się w 8 zestawach komercyjnych, a ich właściwa produkcja seryjna ruszyła pełną parą w fabryce nad Odrą dwa lata później (1973 r.). Przez lata produkcji, liczba dostarczonych przez Elwro systemów do przetwarzania sięgnęła kilkuset zestawów komputerowych tej serii, z których zdecydowaną większość wyeksportowano do krajów ościennych (RWPG). Na tamte czasy był to procesor o dużej mocy obliczeniowej, porównywalnej jedynie z niektórymi produktami praktycznie niedostępnej wtedy serii 370 (model 145, 155) koncernu IBM.

Zainstalowane w kraju zestawy Odra 1305 stanowiły trzon przetwarzania danych w ośrodkach obliczeniowych ZETO i przyzakładowych ETO, a także w sektorze wydobywczym, energetycznym, kolejowym oraz w instytucjach bankowych i statystycznych. W owych latach po prostu nie było innego systemu do przetwarzania danych o podobnej mocy obliczeniowej (270 tys. operacji stałoprzecinkowych na sekundę, słowo 24-bitowe), systemu dobrze oprogramowanego użytkowo, produkowanego w sposób ciągły w dużych seriach oraz dostępnego bez naruszania restrykcji narzuconych przez międzynarodową organizację COCOM.

Niepolityczna Odra 1300

Niestety, z przyczyn niezależnych od zakładu produkcyjnego rodzina maszyn serii Odra 1300 - łącznie z procesorem Odra 1305 - nie była poprawna politycznie, mimo znaczącej przewagi wszystkich wskaźników technicznych, technologicznych, programowych i eksploatacyjnych, odnoszonych w stosunku do innych systemów komputerowych wytwarzanych wtedy w krajach RWPG (seria RIAD). Ta sytuacja, a także stopniowy rozpad zakładu produkcyjnego Elwro z braku inwestora strategicznego (zakup, a następnie praktyczna likwidacja przedsiębiorstwa przez firmę telekomunikacyjną Siemens), doprowadziła do całkowitego zaprzestania produkcji w połowie lat osiemdziesiątych wszelkich systemów komputerowych w zakładzie macierzystym.

Dostarczone w dużej liczbie na polski rynek informatyczny systemy komputerowe tej serii nadal funkcjonowały jednak na rynku, niezależnie od kondycji ekonomicznej w jakiej się znalazł zakład wytwórczy. Pomimo starzejącego się technicznie sprzętu w miarę upływu czasu, walory programowe i eksploatacyjne nie pozwalały użytkownikom na szybkie wyrzucenie tych maszyn na śmietnik historii i zastąpienie ich nowszymi technologicznie rozwiązaniami z Zachodu. Organizacja COCOM skutecznie wszak pilnowała, aby zaawansowane technologie obejmujące eksport komputerów o dużej mocy, nie wpadły w niepowołane ręce. Do 1990 r. do tej kategorii krajów należała również Polska.

Brak nowych komputerów do przetwarzania stawał się coraz bardziej widoczny, zwłaszcza, że produkowana w Elwro nowa rodzina maszyn serii Riad nie była tak dobrze oprogramowana. Starzejący się sprzęt komputerowy serii Odra 1300 był więc eksploatowany do granic swych możliwości technicznych, aż w końcu umierał śmiercią naturalną. Oficjalne wyłączenie z sieci zasilającej ostatniej tego typu jednostki centralnej Odra 1305 w Polsce dokonało się po 30 latach jej funkcjonowania (18 lipca 2003 r. o godzinie 12.25 we wrocławskim zakładzie przetwórczym metali kolorowych Hutmen), licząc od czasu jej narodzin w 1973 r.

Był to swoisty rekord świata odnośnie czasu eksploatacji jednego procesora, który powinien być odnotowany w księdze rekordów Ginnesa. Wbrew panującym nawet do dzisiaj poglądom, wcale nie był to ostatni produkt z oprogramowaniem serii Odra 1300 (procesor Odra 1305), jaki wytworzono w kraju. Po ponad ćwierć wieku od zakończenia jego produkcji, po raz pierwszy w Polsce podajemy nie publikowane nigdzie informacje, jak mogła inaczej potoczyć się epopeja maszyn cyfrowych tej serii. A jest to historia całkowicie nieznana - nawet wtajemniczonym i interesującym się historią.